2023
Njuškii navigistmân
Njuškii ucâmân
Viestâr-Ovtâstumstaatâin, Koskâ-Amerikist, Kolumbiast já Brasiliast uáinoo peeivisiävŋánem roovvâdmáánu 14. peeivi.
2023 (MMXXIII) lii normaalihe, mon älgim- já nuuhâmpeivin lii gregoriaanlâš kalender mield pasepeivi. Tot lii 2020-lovo niäljád ihe.
Tábáhtusah[mute | mute käldee]
Uđđâivemáánu[mute | mute käldee]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Suomân vuáđuduvvii 21 pyereestvaijeemkuávlud.[1]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Kroatia seervâi eurokuávlun. Tot lii eurokuávlu 20. jeessânstaatâ.[2]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Kroatia seervâi Schengen-kuávlun.[3]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Luiz Inácio Lula da Silva algâttij Brasilia president virgeest.[4]
- uđđâivemáánu 13.–14. peeivij – Tšeekist uárnejuvvojii presidentvaaljah. Petr Pavel já Andrej Babiš peesáin jootkân.
- uđđâivemáánu 25. peeivi – Chris Hipkins algâttij Uđđâ-Seeland uáiviminister virgeest.[5]
- uđđâivemáánu 27. já 28. peeivij – Tšeekist uárnejui presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee. Petr Pavel uážui 57,6 % jienâin, já te sun väljejui Tšeeki presidentin.[6]
Kuovâmáánu[mute | mute käldee]
- kuovâmáánu 1. peeivi – Suomâ ovdâskodde tuhhiittij nk. translaavâ nubástus jienâiguin 113–69.
- kuovâmáánu 5. peeivi – Kyprosist uárnejuvvojii presidentvaaljah. Nikos Christodoulides já Andreas Mavroyiannis peesáin jootkân.
- kuovâmáánu 5. peeivi – Marja Kyllönen finnij Runeberg-palhâšume kirjestis Vainajaiset.[7]
- kuovâmáánu 12. peeivi – Kyprosist uárnejui presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee. Nikos Christodoulides uážui 51,97 % jienâin, já te sun väljejui Kypros presidentin.
- kuovâmáánu 24. peeivi – Uđđâ sämitiggelaahâ kománij Suomâ ovdâskode vuáđulahâváljukoddeest. Marin haldâttâs lii jo kuálmád haldâttâs, mii ij uážžum uđâsmittem ááigán.[8]
- kuovâmáánu 25. peeivi – Käärijä finnij UMK-finalist 539 čyegisid suomâkielâg pitástis Cha cha cha já vuoitij Uđđâ muusik kišto 2023.
Njuhčâmáánu[mute | mute käldee]
- njuhčâmáánu 9. peeivi – Petr Pavel algâttij Tšeeki president virgeest.[9]
- njuhčâmáánu 27. peeivi – Uŋgar parlament ratifisistij Suomâ Nato-ucâmuš.[10]
- njuhčâmáánu 28. peeivi – Humza Yousaf väljejui Skotland uáiviministerin.[11]
- njuhčâmáánu 30. peeivi – Tuurki parlament tuhhiittij Suomâ Nato-jeessânvuođâ jienâiguin 276–0.[12][13]
Cuáŋuimáánu[mute | mute käldee]
- cuáŋuimáánu 2. peeivi – Suomâst uárnejuvvojii ovdâskoddevaaljah.
- cuáŋuimáánu 4. peeivi – Suomâst šoodai Nato 31. jeessân.[14]
- cuáŋuimáánu 14. peeivi – Euroop komovuotâornijdume ESA paajij Jupiter jieŋâmáánuid totkee rakkeet Jupiter Icy Moons Explorer Ranska Guayanast tijme 15:15 Suomâ ääigi.[15]
- cuáŋuimáánu 27. peeivi – Tappara vuoitij jieŋâskiäru suomâmiäštárvuođâ.[16]
Vyesimáánu[mute | mute käldee]
- vyesimáánu 5. peeivi – Aasiast já Australiast oinui peli-iptoslâš mánusiävŋánem.
- vyesimáánu 6. peeivi – Charles III já Camilla ruvnájuin Westminster Abbeyst, Lontoost, Ovtâstum kunâgâskoddeest.[17]
- vyesimáánu 9.–13. peivij – Euroviisuh uárnejuvvojii Liverpool Arenast, Liverpoolist, Ovtâstum kunâgâskoddeest.
- vyesimáánu 9. peeivi – Ive 2023 Euroviisuh-lávlumkišto vuossâmuš semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 11. peeivi – Ive 2023 Euroviisuh-lávlumkišto nubbe semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 13. peeivi – Ive 2023 Euroviisuh-lávlumkišto fiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 14. peeivi – Ruotâ vuoitij ive 2023 Euroviisuh-lávlumkišto pittáin Tattoo.[18][19]
- vyesimáánu 28. peeivi – Kanada vuoitij jieŋâskiäru maailmmiäštárkištoid.[20]
- vyesimáánu 28. peeivi – Tuurki čokkájeijee president Recep Tayyip Erdoğan vuoitij Tuurki presidentvaaljâi nube jienâstemrieggee já te sun väljejui Tuurki presidentin.[21]
Čohčâmáánu[mute | mute käldee]
- čohčâmáánu 4. peeivi – Suomâ Sämitige ive 2023 vaaljâi toimâttem álgá.[22]
Roovvâdmáánu[mute | mute käldee]
- roovvâdmáánu 2. peeivi – Suomâ Sämitige ive 2023 vaaljâi toimâttem nohá.[22]
- roovvâdmáánu 14. peeivi – Viestâr-Ovtâstum staatâin, Koskâ-Amerikist, Kolumbiast já Brasiliast uáinoo riegislágán peeivisiävŋánem.
- roovvâdmáánu 28.–29. peivij – Euroopist, Afrikist já Aasiast uáinoo uásálâš mánusiävŋánem.
Čuákánkiäsuh jieškote-uvlágán suorgijn[mute | mute käldee]
Šoddâmeh[mute | mute käldee]
Jämimeh[mute | mute käldee]
Lisa Marie Presley ive 2005
- uđđâivemáánu 10. peeivi – Konstantin II, Kreika majemuš kunâgâs já Tanska prinssâ (š. 1940)
- uđđâivemáánu 12. peeivi – Lisa Marie Presley, ovtâstumstaatâlâš lávloo já laavlârähtee (š. 1968)[23]
- kuovâmáánu 5. peeivi – Pervez Musharraf, pakistanlâš kenraal já Pakistan 10. president (š. 1943)[24]
- cuáŋuimáánu 19. peeivi – Harriet Nordlund, juulevsämmilâš čaittâleijee, kietâčällee já kirječällee (š. 1954)[25][26]
- vyesimáánu 5. peeivi – Siiri Rantanen, syemmilâš čyeigee já olympiavyeittee (š. 1924)[27]
Kalender[mute | mute käldee]
Fáádást eres soojijn[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást 2023.
Käldeeh[mute | mute käldee]
- ↑ Kuávluvaaljah vaalit.fi. 31.10.2022. Čujottum 1.12.2022.
- ↑ Croacia entrará en la zona del euro el 1 de enero de 2023: el Consejo adopta los últimos actos jurídicos necesarios Euroop union rääđi. 12.7.2022. Čujottum 1.12.2022. (espanjakielân)
- ↑ Rinne, Mika: Suomalaisten reissaaminen suosittuun kohteeseen helpottuu: Kroatia liittyy Schengen-alueeseen Iltalehti. 8.12.2022. Čujottum 1.1.2023. (suomâkielân)
- ↑ Watson, Katy já Murphy, Matt: Lula sworn in as Brazil president as Bolsonaro flies to US BBC News. 1.1.2023. Čujottum 1.1.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Uuden-Seelannin uusi pääministeri Chris Hipkins vannoi virkavalansa Yle. 25.1.2023. Čujottum 26.1.2023. (suomâkielân)
- ↑ Cameron, Rob já Zaccaro, Maria: Petr Pavel: Ex-general beats populist rival in Czech election BBC. 28.1.2023. Čujottum 29.1.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Riihinen, Eleonoora: Marja Kyllönen voitti Runeberg-palkinnon, mutta pelkää yhä kirjoittamista Helsingin Sanomat. 5.2.2023. Čujottum 24.2.2023. (suomâkielân)
- ↑ Saijets, Maiju: Láhka gopmánan juo golmma ráđđehusas – bođeš čuovvovaš ráđđehussii bargun Yle Säämi. 24.2.2023. Čujottum 24.2.2023. (tavesämikielân)
- ↑ Inaugurace nově zvoleného prezidenta Petra Pavla proběhne 9. března, oznámila předsedkyně Sněmovny iRozhlas. 28.1.2023. Čujottum 29.1.2023. (tšeekikielân)
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Uŋgar parlament lii ratifisistám Suomâ Nato-ucâmuš Anarâš aavis. 27.3.2023. Čujottum 29.3.2023.
- ↑ First Minister nominated Skotland haldâttâs. 28.3.2023. Čujottum 1.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Mykkänen, Pekka, Jokinen, Matilda, Saarilahti, Elina já Tyystjärvi, Ilona: Turkin parlamentti hyväksyi jäsenyyden äänin 276–0 – Stoltenberg: ”Suomen jäsenyys tekee Natosta vahvemman ja turvallisemman” Helsingin Sanomat. 30.3.2023. Čujottum 31.3.2023.
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Tuurki parlament lii tuhhiittâm Suomâ Nato-jeessânvuođâ Anarâš aavis. 30.3.2023. Čujottum 31.3.2023.
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Suomâst lii šoddâm Nato jeessân Anarâš aavis. 4.4.2023. Čujottum 5.4.2023.
- ↑ Juice www.esa.int. Čujottum 13.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Vilén, Jan já Teiskonlahti, Riku: Tampereella juhlitaan Tapparan Suomen mestaruutta – huima trilleri ratkesi jatkoajalla Helsingin Sanomat. 27.4.2023. Čujottum 28.4.2023. (suomâkielân)
- ↑ Coughlan, Sean: Coronation on 6 May for King Charles and Camilla, Queen Consort BBC News. 11.10.2022. Čujottum 1.12.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Puljujärvi, Ismo: Ruotsi voitti Euroviisut! BBC News. 14.5.2023. Čujottum 14.5.2023. (suomâkielân)
- ↑ Määttänen, Juuso: Suomi jäi Euroviisuissa toiseksi, Ruotsi voitti – Yleisö oli mielettömällä tavalla Käärijän takana Helsingin Sanomat. 14.5.2023. Čujottum 14.5.2023. (suomâkielân)
- ↑ Brecciaroli, Fabrizio: Kanada lii vuáittám ive 2023 jieŋâskiäru maailmmiäštárkištoid Anarâš aavis. 30.5.2023. Čujottum 30.5.2023.
- ↑ Suominen, Saammâl: Čokkájeijee president Recep Tayyip Erdoğan lii vuáittám Tuurki presidentvaaljâid Anarâš aavis. 3.6.2023. Čujottum 3.6.2023.
- ↑ 22,0 22,1 Sämitige vaaljah toimâttuvvojeh 4.9.-2.10.2023. Sämitigge. Čujottum 1.1.2023.
- ↑ Medina, Eduardo, Rubin, April já Genzlinger, Neil: Lisa Marie Presley, Singer-Songwriter and Daughter of Elvis, Dies at 54 The New York Times. 12.1.2023. Čujottum 14.1.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Davies, Alys: Pervez Musharraf, Pakistan's ex-president, dies aged 79 BBC. 5.2.2023. Čujottum 5.2.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Partapuoli, Ann Catrin Stenberg: Teaterpionjären Harriet Nordlund är död SVT Nyheter. 20.4.2023. Čujottum 29.4.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Gerd Nordlund (68 år) Ekerö Ratsit. Čujottum 29.4.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Hiihtäjälegenda Siiri ”Äitee” Rantanen on kuollut Helsingin Sanomat. 5.5.2023. Čujottum 7.5.2023. (suomâkielân)