2019
Siirry navigaatioon
Siirry hakuun
2019 (MMXIX) lâi normaalihe, mon älgim- já nuuhâmpeivin lâi gregoriaanlâš kalender mield majebargâ. Tot lâi 2010-lovo majemuš ihe.
Tábáhtusah[Mute | Mute käldee]
Uđđâivemáánu[Mute | Mute käldee]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Oovdiš Tampere ollâopâttâh já Tampere teknisâš ollâopâttâh ovtâstuvvii uđđâ Tampere ollâopâttâhhân.
Kuovâmáánu[Mute | Mute käldee]
- kuovâmáánu 5. peeivi – Heikki Kännö vuoitij Runeberg-palhâšume kirjestis Sömnö.[1]
Cuáŋuimáánu[Mute | Mute käldee]
- cuáŋuimáánu 15. peeivi – Pariisist Notre-Dame katedraalist cokkânii stuorrâ pyellim. Kirho koskâmus tornâ já káttu koččii, mutâ sisuásist ij aaibâs puoh tuššâdum.
Kesimáánu[Mute | Mute käldee]
- kesimáánu 1. peeivi – Vuálá 18-ihásiih iä innig pyevti vihkâđ Suomâst ubâ spiekâstâhluuvijn.
Syeinimáánu[Mute | Mute käldee]
- syeinimáánu 1. peeivi – Euroop union saavâjođetteijeevuotâ sirdui Romaniast Suomân ive loopâ räi.
Porgemáánu[Mute | Mute käldee]
- porgemáánu 21. peeivi – Amazon meccipuáluh 2019: Brasilia aalmuglâš komovuotâtutkâminstituut almottij, ete Amazon arvevyevdist lijjii eenâb mecipuáluh ko kuássin, ive 2019 ääigi ohtsis paijeel 36 000. Puálui suovâ ulâttij meid São Paulo stuorrâkaavpugân.
Čohčâmáánu[Mute | Mute käldee]
- čohčâmáánu 20. peeivi – Miljovneh škovlâliih já uáppeeh uásálistii šoŋŋâdâhjaaskon 150 enâmist. New Yorkist märssejii niäljádâsmiljovn olmožid.
Roovvâdmáánu[Mute | Mute käldee]
- roovvâdmáánu 25. peeivi – Nuorttâlâškielâg škovlâlostâ Hõʹppi ođđâs almostui vuossâmuu keerdi.
Juovlâmáánu[Mute | Mute käldee]
- juovlâmáánu 1. peeivi – Uđđâ koronavirus, SARS-CoV-2, leevvânškuođij Kiina Wuhanist já tovâttij maailmvijđosâš pandemia ive 2020 peln.
- juovlâmáánu 10. peeivi – Sanna Marin haldâttâh šoodâi tooimân.
Nobel-palhâšumeh[Mute | Mute käldee]
- Fyysiik – Jim Peebles, Michel Mayor já Didier Queloz[2]
- Kemia – John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham já Akira Yoshino[3]
- Kirjálâšvuotâ – Peter Handke[4]
- Ráávhu – Abiy Ahmed Ali[5]
- Talhâstieđâ – William Kaelin, Peter J. Ratcliffe já Gregg L. Semenza[6]
Šoddâmeh[Mute | Mute käldee]
- vyesimáánu 6. peeivi – Archie Mountbatten-Windsor, Harry, Sussex herttua, já Megan, Sussex herttuatar, vuossâmuš pärni.
Jämimeh[Mute | Mute käldee]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Nils Utsi, taažâsämmilâš čaittâleijee (š. 1943)
- uđđâivemáánu 2. peeivi – Ramon Folch i Camarasa, katalonialâš kirječällee, čaaitâlmčällee já jurgâleijee (š. 1926)
- uđđâivemáánu 18. peeivi – Kozma Lara, albanialâš nuotâsteijee (š. 1930)
- uđđâivemáánu 23. peeivi – Oliver Mtukudzi, zimbabwelâš musikkár, finnodâholmooš, filantropist, olmoošvuoigâdvuotâpiälušteijee (š. 1952)
- kuovâmáánu 4. peeivi – Matti Nykänen, syemmilâš luákkánjuškejeijee, kii vuoitij olympialijd nelji tove (š. 1963)
- kuovâmáánu 12. peeivi – Olli Lindholm, syemmilâš musikkár (š. 1964)
- cuáŋuimáánu 6. peeivi – David J. Thouless, ive 2016 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim skotlandlâš fysikkár já professor (š. 1934)[7]
- syeinimáánu 6. peeivi – Cameron Boyce, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee (š. 1999)
- syeinimáánu 25. peeivi – Beji Caid Essebsi, Tunisia president (š. 1926)
- porgemáánu 5. peeivi – Toni Morrison, ive 1993 Nobel-kirjálâšvuođâpalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš kirječällee (š. 1931)
- porgemáánu 23. peeivi – Leo Gauriloff, nuorttâlâš lávloo, kitarist já nyettejeijee (š. 1956)
Käldeeh[Mute | Mute käldee]
 |
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást 2019. |
- ↑ 1,0 1,1 Pesonen, Mikko. Runeberg-palkinto kirjailija Heikki Kännölle. Yle. 5.2.2019. Čujottum 9.2.2021 (suomâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 The Nobel Prize in Physics 2019. The Nobel Prize. Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 3,0 3,1 The Nobel Prize in Chemistry 2019. The Nobel Prize. Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 4,0 4,1 The Nobel Prize in Literature 2019. The Nobel Prize. Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 5,0 5,1 The Nobel Peace Prize 2019. The Nobel Prize. Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 6,0 6,1 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019. The Nobel Prize. Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ David J. Thouless. The Nobel Prize. Čujottum 22.9.2021 (eŋgâlâskielân)