Uđđâivemáánu 1.
Olgoldâshäämi
Uđđâivemáánu 1. peivi lii gregoriaanlâš kalender mield ive 1. peivi. Tot kočoduvvoo uđđâvuođpeivin.[1] Ive loopân láá 364 peivid (kárgámive 365 peivid).
Nommâpeeivih
[mute | mute käldee]Anarâš já syemmilâš kalender mield kiästen ij lah virgálâš nommâpeivi uđđâivemáánu 1. peeivi.
Tábáhtusah
[mute | mute käldee]- 1804 – Haiti šoodâi jiečânâssân Ranskaast.[3]
- 1921 – Loimaa táálunkieldâst šoodâi Loimaa kävppikieldâ.
- 1969 – Lohjast já Loimaast šoddii kaavpugeh.
- 1969 – Suomâst poođij vuáimán uđđâ piäládâhlaahâ. Riehtiministeriön vuáđudui piäládâhregister, kuus miärkkojeh puoh tallaah ovdâskoddepiäláduvah.
- 1972 – Espoost, Kankaanpääst já Kauniaisijn šoddii kaavpugeh. Helsig táálunkieldâst šoodâi Vantaa kävppikieldâ.
- 1973 – Tanska já Irland servii Euroop unionân.
- 1973 – Kiemâjäävrist, Kuusankoskist, Lieksast, Mänttäst já Äänekoskist šoddii kaavpugeh.
- 1977 – Alavusist, Anjalankoskist, Haapajärvist, Harjavaltast, Huittisiist, Ikaalisiist, Jämsäst, Karjaast, Karkkilast, Kokemäkist, Kurikkast, Lapuast, Nokiast, Oulaisiist, Outokumpust, Paraisiist, Parkanost, Suolahtist, Suonenjokist, Toijalast já Virratist šoddii kaavpugeh.
- 1981 – Kreikka seervâi Euroop unionân.
- 1986 – Espanja já Portugal servii Euroop unionân.
- 1992 – Kiteest, Nivalast já Orimattilast šoddii kaavpugeh.
- 1993 – Säynätsalo lohtui Jyväskylän.
- 1993 – Tšekki já Slovakia šoddii jiečânâssân, ko Tšekkoslovakia pieđgânij.
- 1995 – Suomâ, Ruotâ já Nuorttâriijkâ servii Euroop unionân.
- 2005 – Värtsilä kieldâ lohtui Tohmajärvi kieldân.
- 2006 – Euroop union saavâjođetteijeevuotâ sirdui Ovtâstum kunâgâskoddeest Nuorttâriijkân syeinimáánu räi.
- 2007 – Bulgaria já Romania servii Euroop unionân.
- 2009 – Jyväskylä táálunkieldâ já Korpilahti lahtojii Jyväskylän.
- 2019 – Ovdiih Tampere ollâopâttâh já Tampere teknisâš ollâopâttâh ovtâstuvvii uđđâ Tampere ollâopâttâhhân.
- 2021 – Heinävesi kieldâ sirdâšui Maadâ-Savo eennâmkoddeest Tave-Kärjil eennâmkoodán, Iitti kieldâ sirdâšui Kymileevi eennâmkoddeest Päijät-Häme eennâmkoodán, Isokyrö kieldâ sirdâšui Pohjanmaa eennâmkoddeest Maadâ-Pohjanmaa eennâmkoodán, Joroisii kieldâ sirdâšui Maadâ-Savo eennâmkoddeest Tave-Savo eennâmkoodán já Kuhmoisii kieldâ sirdâšui Koskâ-Suomâ eennâmkoddeest Pirkanmaa eennâmkoodán.
- 2023 – Suomân vuáđuduvvii 21 pyereestvaijeemkuávlud.[4]
- 2023 – Kroatia seervâi eurokuávlun. Tot lii eurokuávlu 20. jeessânstaatâ.[5]
- 2023 – Kroatia seervâi Schengen-kuávlun.[6]
- 2023 – Luiz Inácio Lula da Silva algâttij Brasilia president virgeest.[7]
- 2024 – Siämmáá suhâpele leijee paarâi näimilitto šoodâi lavâlâžžân Eestienâmist.
- 2024 – Viken, Vestfold já Telemark sehe Troms já Finnmark läänih lopâttuvvojii Taažâst.
- 2024 – Akershus, Buskerud, Østfold, Vestfold, Telemark, Troms já Finnmark läänih vuáđuduvvojii Taažâst.
Šoddâmeh
[mute | mute käldee]- 1894 – Satyendra Bose, indialâš matematikkár já fysikkár (j. 1974)
- 1919 – J. D. Salinger, ovtâstumstaatâlâš kirječällee (j. 2010)
- 1924 – Alf Haugland, taažâ tihtâčällee (j. 2012)
- 1937 – Lenita Airisto, syemmilâš tiätukirječällee, luvâldâllee, TV-toimâtteijee, finnodâholmooš já diplom-ekonoom
- 1982 – Mah-Rukh Ali, taažâ uáivitoimâtteijee, toimâtteijee já kirječällee
- 1984 – Mahamat Déby, Tšad president
Jämimeh
[mute | mute käldee]- 1031 – Wilhelm, italialâš aapoot já arkkiteht (š. 962)[8][9][10]
- 1748 – Johann Bernoulli, sveiccilâš matematikkár (š. 1667)
- 1847 – Antonio Diedo, italialâš arkkiteht (š. 1772)
- 1953 – Hank Williams, ovtâstumstaatâlâš countrymusikkár (š. 1923)
- 1957 – Bertha Enwald, syemmilâš arkkiteht (š. 1871)[11]
- 1972 – Maurice Chevalier, ranskalâš čaittâleijee já lávloo (š. 1888)
- 1992 – Grace Hopper, ovtâstumstaatâlâš ohjelmistee já COBOL-ohjelmistemkielâ "enni" (š. 1906)
- 2015 – Boris Morukov, ryeššilâš kosmonaut já tuáhtár (š. 1950)
- 2019 – Nils Utsi, taažâsämmilâš čaittâleijee (š. 1943)
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]- Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Uđđâivemáánu 1..
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Sämmilâš kalender merkkâpeeivih. Kuáti. Čujottum 16.5.2021.
- ↑ Sämmilâš kalender merkkâpeeivih (PDF) kuati.fi. Čujottum 21.4.2023.
- ↑ A Brief History of Dessalines from 1825 Missionary Journal web.archive.org. 15.1.2006. Čujottum 3.7.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Kuávluvaaljah vaalit.fi. 31.10.2022. Čujottum 1.12.2022.
- ↑ Croacia entrará en la zona del euro el 1 de enero de 2023: el Consejo adopta los últimos actos jurídicos necesarios Euroop union rääđi. 12.7.2022. Čujottum 1.12.2022. (espanjakielân)
- ↑ Rinne, Mika: Suomalaisten reissaaminen suosittuun kohteeseen helpottuu: Kroatia liittyy Schengen-alueeseen Iltalehti. 8.12.2022. Čujottum 1.1.2023. (suomâkielân)
- ↑ Watson, Katy já Murphy, Matt: Lula sworn in as Brazil president as Bolsonaro flies to US BBC News. 1.1.2023. Čujottum 1.1.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ GUGLIELMO da Volpiano, santo in "Dizionario Biografico" www.treccani.it. Čujottum 2.2.2023. (italiakielân)
- ↑ CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: William www.newadvent.org. Čujottum 2.2.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ San Guglielmo di Volpiano Santiebeati.it. Čujottum 2.2.2023. (italiakielân)
- ↑ Bertha Enwald Arkkitehtuurmuseo. Čujottum 16.6.2022. (suomâkielân)