Nobel-fyysiikpalhâšume
Nobel-fyysiikpalhâšume lii ohtâ viiđâ algâalgâlii Nobel-palhâšuumeest. Ruotâ kunâgâslâš tieđâakatemia mieđeet palhâšume jyehi ive ánsulâš fysikkárân teikkâ fysikkáráid.
Palhâšume paasij juohhuuhánnáá iivij 1916, 1931, 1934, 1940, 1941 já 1942.
Nuorâmus palhâšume vuáittám olmooš lâi 25-ihásâš Lawrence Bragg, kii vuoitij Nobel ive 1915 oovtâst ejijnis William Henry Braggin.[1] Puárásumos lii 96-ihásâš Arthur Ashkin, kii vuoitij palhâšume ive 2018.[1] John Bardeen lii áinoo olmooš, kii lii vuáittám Nobel-fyysiikpalhâšume kuohtii.[1] Marie Curie lii áinoo, kii lii vuáittám sehe Nobel-fyysiikpalhâšume já Nobel-kemiapalhâšume.[1]
Palhâšume uásih
[mute | mute käldee]
Palhâšumán kuleh kollemiitaal, diploom já stuorrâ ruttâpalhâšume.
Miitaal
[mute | mute käldee]Miitaal lii vuávám Erik Lindberg. Nubebeln láá Alfred Nobel proofiilkove, suu nommâ já suu šoddâm- já jäämmimiveh. Nubebeln lává kyehti nissoon: luándu immeel já tiettuu vuoiŋâ. Sunnuu lasseen mitalân láá skuážurdum säänih Inventas vitam iuvat excoluisse per artes, palhâšume vyeittee nommâ já ton mieđetteijee ađai Ruotâ kunâgâslii tieđâakatemia uánidum nommâ läättinkielân REG. ACAD. SCIENT. SUEC.[2][3] Nobel-kemiapalhâšume já -fyysiikpalhâšume mitaleh láá identliih.
Ive 1980 räi fyysiikpalhâšume miitaal tiäddu lâi 200 g, mut tääl tot lii 175 g.[3] Tooleeb miitaal kolle lâi 23 kaaraat kolle, mut taat-uv lii muttum já lii tääl 18 kaaraat kolle.[3] Ton lasseen miitaal kolle lii tääl uđđâsistonnum kolle. Miitaal čoođâmitto lii ain-uv siämmáš: 66 mm.[3]
Diploom
[mute | mute käldee]Diploom lii rahtum jyehi vyeittei sierâ já lii návt áinoošlajâsâš taaiđâtyeji.[4] Diploom čižetpeln lii kove, mon fáddá távjá kulá ive teeman. Diploom uálgispeln lii Ruotâ kunâgâslâš tieđâakatemia almottâs tast, kii lii ton ive vyeittee já mondiet.[4] Fyysiikpalhâšume almottâs lii ruotâkielân. Diploom keigee jyehi vyeittei Ruotâ kunâgâs jyehi ive juovlâmáánu 10. peeivi.[5]
Ruttâpalhâšume
[mute | mute käldee]Ive 2020 palhâšume stuárudâh lâi 10 miljovn Ruotâ ruvnâd.[6] Palhâšume stuárudâh muttuustâl ivveest nuubán já lii kiddâ Nobelfondd puáđuin, maid tot finnee jieijâs investistmist.[7]
Jis palhâšume vyeittiv kyevtis, te ruttâ juáhhoo táásá. Jis kuulmâs tom vyeittih, te Nobelfondd meerrid juáhhoo-uv ruttâ táásá vâi finnee-uv ohtâ olmooš pele palhâšumeruuđâin já nubbijd juáhhoo nubbe peeli, mii juáhhoo sunnui táásá.[8]
Käldeeh
[mute | mute käldee]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Facts on the Nobel Prize in Physics. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 17.1.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ The Nobel Medal for Physics and Chemistry. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 26.2.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 A unique gold medal. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 26.2.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 4,0 4,1 A work of art in the form of a diploma. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 26.2.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Kungen delade ut 2019 års Nobelpris. Ruotâ kunâgâliih. Čujottum 26.2.2021 (ruotâkielân)
- ↑ Facts on the Nobel Prize in Chemistry. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 15.12.2020 (eŋgâlâskielân)
- ↑ The Nobel Prize amounts. Nobel Media AB. 2009-2020. Čujottum 26.2.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Sample, Ian. Nobel prize for physics: Explaining why there is something rather than nothing. The Guardian. 7.10.2008. Čujottum 26.2.2021 (eŋgâlâskielân)
