Belgia
| Belgia kunâgâskodde Koninkrijk België (hollandkielân) Royaume de Belgique (ranskakielân) Königreich Belgien (saksakielân) |
|
|---|---|
 lippu |
 vaakun |
 |
|
| Staatâhäämi | vuáđulavâlâš monarkia |
| Kunâgâs | Philippe |
| Uáiviminister | Bart De Wever |
| Uáivikaavpug | Bryssel |
| Eres kaavpugeh |
Antwerpen Gent Charleroi Liège Brugge |
| Vijđodâh | 30 528 km² |
| – sisčääci |
0,82 % |
| Ässeeloho (2020) | 11 492 641 |
| – ässeesaahâdvuotâ | 376 ässed/km² |
| Virgáliih kielah | hollandkielâ, ranskakielâ, saksakielâ |
| Vaaluut | euro (EUR) |
| Jiečânâsvuotâ | |
| – Vuáládâhenâmijn | 1830 |
| Uánádâs | BE |
| – fiävruin | B |
| – kirdemmašinijn | OO |
| Jotolâh | uálgispiälásâš |
| Sundenummeer | +32 |
| Internet TLD | .be |
| Motto |
"Eendracht maakt macht" "L'union fait la force" "Einigkeit macht stark" |
| Aalmuglâšlaavlâ | La Brabançonne |
|
|
|
Belgia lii staatâ Euroopist. Ton uáivikaavpug lii Bryssel.
Historjá
[mute | mute käldee]Belgia kuávlu ässeeh láá mainâšum vuosmuu keerdi ive 56 oKr. Julius Caesar kirjeest, mii muštâl Gallia suáđist. Tast iättoo, ete belgae-hiäimuh láá ruokkâdumoseh puoh gallijn.
Eennâmtiätu
[mute | mute käldee]Belgia vijđodâh lii 30 528 km², mast 250 km² lii čääci.[1] Vijđoduv mield Belgia lii maailm 140. stuárráámus staatâ.
Sajadâh já rääjih
[mute | mute käldee]Belgia lii staatâ Viestâr-Euroopist. Ton ránnjástaatah láá tavveen Vuáládâhenâmeh, nuorttân Saksa já Luxemburg sehe mäddin Ranska. Belgiast staatârääjih láá ohtsis 1 297 km.[1] Kuhemus rääji lii rääji Ranskain, mii lii 556 km. Uánihumos rääji vist lii 130 km rääji Luxemburgáin. Belgia rájášuvá taveviestârist Tavemeerân. Merâriddo lii ohtsis 66,5 km.
| Ránnjástaatâ | Rääji kukkodâh | Kárttá |
|---|---|---|
| Vuáládâhenâmeh | 478 km | 
|
| Saksa | 133 km | |
| Luxemburg | 130 km | |
| Ranska | 556 km |
Morfologia
[mute | mute käldee]
Belgia alemus saje lii Signal de Botrange čokke (694 m).[1] Tot lii meiddei Ardennij váráduv já ubâ Benelux-enâmij alemus saje. Belgia vyeligumos saje vist lii Tavemeerâ riddo (0 m).[1]
Várádâh
[mute | mute käldee]Mäddin lii Ardennij várádâh. Tobbeen láá ennuv vyevdih.
Haldâttâh já politiik
[mute | mute käldee]Kuávlulâš jyehim
[mute | mute käldee]Belgia juáhhoo kuulmâ kuávlun (hollandkielân gewest, ranskakielân région): Brysselân, Flanderân já Vallonian. Flander já Vallonia kuohtuuh juáhhojeh vala viiđâ provinsân ađai eennâmkoodán (hollandkielân provincie, ranskakielân province), já toh vala 43 arrondissementân.
| Kuávlu | Virgálâš nommâ | Virgáliih kielah | Uáivikaavpug | Vijđodâh | Ässeeoloho | Provinseh |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Flander
|
Vlaams Gewest | holland | Bryssel | 13 522 km² | 6 251 983 | Antwerpen, Limburg, Nuorttâ-Flander, Viestâr-Flander, Flander Brabant |
 Vallonia
|
Région wallonne | ranska | Namur | 16 844 km² | 3 498 384 | Vallonia Brabant, Namur, Liège, Hainaut, Luxembourg |
 Bryssel uáivikaavpugkuávlu
|
Région de Bruxelles-Capitale, Brussels Hoofdstedelijk Gewest |
ranska, holland | Bryssel | 161 km² | 1 208 542 | – |
Viehâdâh
[mute | mute käldee]Ässeeloho
[mute | mute käldee]Belgia ässeeloho lii paijeel 11,5 miljovn já ässeesaahâdvuotâ 376 olmožid/km². Tot lii 22. stuárráámus ässeesaahâdvuotâ maailmist já 6. stuárráámus Euroopist.
Kielah
[mute | mute käldee]
Belgiast láá kulmâ virgálii kielâ: hollandkielâ, ranskakielâ já saksakielâ. Juáhhást lii haaldâtlávt jiečânâs kielâsiärvus status. Kyevtikielâg Brysselist stuárráámus uási ulmuin láá ranskakielâliih.
Stuárráámus uási hollandkielâlâžân rekinistum belgialijn sárnu flaamikielâ. Belgia ranskakielâ iärrán Ranska ranskakielâst tuše motomij páihálij saanij já eđâlduvâi uásild, motomijn kuávluin meiddei jienâdem lii ereslágán.
Kaavpugeh
[mute | mute käldee]Eres teháliih kaavpugeh Belgiast láá uáivikaavpug lasseen Antwerpen, Gent, Charleroi, Liège, Brugge, Namur já Leuven.
Kaavpug ässeeloho já kuávlu taavgij siste.
- Bryssel uáivikaavpugkuávlu (1 208 542, siskeeld 19 kieldâd)
- Antwerpen (523 248, Flander)
- Gent (260 341, Flander)
- Charleroi (201 816, Vallonia)
- Liège (197 355, Vallonia)
- Brugge (118 284, Flander)
- Namur (110 939, Vallonia)
- Leuven (101 396, Flander)
- Mons (95 299, Vallonia)
- Mechelen (86 304, Flander)
Kulttuur
[mute | mute käldee]Kirjálâšvuotâ
[mute | mute käldee]Belgia lii šoddâm tobdosin jieškote-uvlágán ráiđukovesárgoin já ovdâmerkkân tagareh noomah ko Hergé (Tintti), Morris (Lucky Luke) já Peyo (Smurffih) láá belgialiih.
Kovetaaiđâ, design já arkkitehtuur
[mute | mute käldee]Surrealistlâš máálájeijee René Magritte lâi vuálgus Belgiast.
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Belgia.
