Ann-Helén Laestadius
| Ann-Helén Laestadius | |
|---|---|
_(crop_nro_2).jpg)
| |
| Šoddâm | juovlâmáánu 3. peeivi 1971 Kiärun, Ruotâ |
| Pargo | |
| Áámmát | kirječällee, toimâtteijee |
| Kirjálâšvuođâ šlaajâ | roomaan, nooveel |
| Kielâ | ruotâkielâ |
| Peerâ | |
| Vanhimeh | Jan-Erik Laestadius Ellen Laestadius |
| Pelikyeimi | Mikael Hägg |
| Párnááh | 1 |
Monika Ulrika Ann-Helén Laestadius (š. juovlâmáánu 3. peeivi 1971 Kiärun)[1][2] lii tavesämmilâš kirječällee já toimâtteijee. Sun lii finnim maaŋgâid stuorrâ kirjálâšvuotâpalhâšuumijd sehe párnái- já nuorâikirjijnis já rävisolmooškirjijnis. Laestadius čáálá jieijâs eenikielân ađai ruotâkielân. Suu kirjeh láá jurgâlum maŋgáid kieláid já eromâšávt maŋgáid sämikieláid tegu maadâsämikielân, juulevsämikielân, orjâlâškielân já anarâškielân.[3]
Eellim[mute | mute käldee]
Monika Ulrika Ann-Helén Laestadius šoodâi juovlâmáánu 3. peeivi 1971 Kiärunist, kost sun meid rávásmij. Suu eeči lii tuárnusleehilâš Ivar Jan-Erik Laestadius, kiän madâreeji Carl Eric Laestadius (1775–1817) peliviljâ lâi Lars Levi Laestadius (1800–1861).[4] Suu enni lii sämmilâš Ellen Sara Kristina Laestadius (j.s. Marainen), kii šoodâi pajesämmilii perrust Vyeli-Suppârist, Kiärun kieldâst.[2] Laestadius enni juuđij noomaadškoovlâ tegu puoh pajesämmiliih párnááh Ruotâ peln. Tobbeen párnááh iä uážžum sárnuđ sämikielâ, já sij šoddii hepânâššâđ jieijâs sämmilâšvuođâ keežild. Maaŋgâs monâttii jieijâs kielâ teikâ iä mudoi halijdâm sámástiđ jieijâs párnáiguin. Nuuvt keevâi meiddei Laestadius perrui. Ann-Helén ij oppâm sämikielâ párnážin, tastko suu enni ij sárnum tom suin.[2] Luvâttuv ääigi sun kuittâg luvâškuođij orjâlâškielâ eehidkuursâin.[5]
19-ihásâžžân Laestadius uusâi Kalix aalmugopâttâhân luuhâđ toimâtteijen, mut sun ij peessâm siisâ.[5] Sun ááigui uuccâđ uđđâsist, mut halijdij finniđ vistig pargohárjánem, já te sun uusâi toimâtteijen páihálâš Fagersta-Posten- já Norrländska Socialdemokraten -aavisáid.[5] Muáddi ive maŋeláá sun uusâi aalmugopâttâhân uđđâsist já peesâi siisâ.[5]
Ive 1999 Laestadius varrij Tukholman luuhâđ staatâoopâ já kriminologia Tukholma ollâopâttuvvâst.[5][6][7] Ulmen lâi vistig luuhâđ täid já talle maccâđ Kiärunân, mut ko sun finnij kuhesáigásâš toimâtteijee sajasâšvuođâ uápui ääigi, te sun paasij-uv Ruotâ uáivikaavpugân.[5]
Karrieer[mute | mute käldee]
Ovdil ko sun varrij máádás, Laestadius lâi jo porgâm toimâtteijen Norrländska Socialdemokraten -aavisist.[6] Uápui ääigi Tukholmast sun porgâškuođij sajasâžžân Aftonbladetist, mondiet sun maacâi Tukholman aassâđ.[5][6] Tast maŋa sun poorgâi Expressenist já uánihávt Svenska Dagbladetist ovdil ko sun tooimâtškuođij Bonnier uđđâ Stockholm City -aavisist.[6] Laestadius lii porgâm meid Fagersta-Posten-aavisist já freelancer-toimâtteijen.[5][8]
Laestadius kirjeh sämikieláid[mute | mute käldee]
Laestadius kirjeh láá tassaažân almostum neelji sämikielân: juulevsämikielân, maadâsämikielân, orjâlâškielân já ive 2023 anarâškielân-uv. Suu vuossâmuu kirje, ive 2007 almostum SMS från Soppero, lii ruotâkielâst juulevsämikielân jurgâlâm Britt Inger Sikku noomáin Sms:a Sohpparis, maadâsämikielân Ajlin Jonassen Kråik noomáin Sms Sopperoste já orjâlâškielân Kristina Labba noomáin Sms:at Sohpparis.[9][10][11] Orjâlâškielâg kirje ij lamaš kielâlávt oornigist, já uđđâ kielâtipšoo tivoi tom.[12] Kirje almostui uđđâsist tivvum version čuávuváá ive.[13][14]
Anarâškielân lii jurgâlum ohtâ kirje: Ij lah ko vyelgiđ (algâalg. nommâ Bara dra, 2018). Tot almostui ive 2023, já tom lii jurgâlâm Neeta Jääskö.[15][16] Siämmáš kirje almostui ive 2018 kuulmâ eres sämikielân: juulevsämikielân tom lii jurgâlâm Barbro Lundholm noomáin Ber vuolgget, maadâsämikielân Ellen Bull Jonassen noomáin Ajve vuelkedh já orjâlâškielân John E. Utsi noomáin Dušše bijadit.[17][18][19]
Digikirjen[mute | mute käldee]
Ive 2021 sehe SMS från Soppero já Bara dra almostuvvii juulevsämikielân, maadâsämikielân já orjâlâškielân meid digikirjen.[20][21][22][23][24][25] Digiversioid puáhtá luuhâd Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju Bläddra-app peht.[26]
Jienâkirjen[mute | mute käldee]
Jienâkirjen kávnojeh aainâs-uv kyehti kirje, mut tuše orjâlâškielân já maadâsämikielân. Tavesämikielâg kiirjijn Raili Pirinen lii luuhâm páádán Sms:at Sohpparis já Magne Ove Varsi Dušše bijadit.[27][28][29][30] Maadâsämikielâg Ajve vuelkedh lii luuhâm páádán Gunilla Wilks.[31]
Palhâšumeh já tubdâstâsah[mute | mute käldee]
- 2008 – Rubus arcticus -stiipeend[32]
- 2016 – August-palhâšume kirjestis Tio över ett[33]
- 2017 – Norrland kirjálâšvuotâpalhâšume kirjestis Tio över ett[34][35]
- 2021 – Ive kirje kirjestis Stöld[3][36]
- 2021 – Adlibris-palhâšume ive romanist kirjestis Stöld[37]
- 2022 – Tuu kirje – Mii valjim -palhâšume kirjestis Stöld[37]
- 2023 – Lava-kirjálâšvuotâpalhâšume[38]
- 2023 – Ive kirje, nubbe saje kirjestis Straff[39]
- 2023 – Moa-palhâšume[40]
Pargo[mute | mute käldee]
Sämikielâi lasseen Laestadius kirjeh láá jurgâlum el. suomâkielân, eŋgâlâskielân, hollandkielân, meänkielân, Ruotâ romanikielân já kroatiakielân.[41][42]
Nuorâikirjeh[mute | mute käldee]
- 2007 – SMS från Soppero (Soppero 1)
- 2010 – Hej vacker (Soppero 2)
- 2011 – Ingen annan är som du (Soppero 3)
- 2012 – Hitta hem (Soppero 4)
- 2016 – Tio över ett (Maja 1)
- 2018 – Inte längre min (Maja 2)
- 2018 – Bara dra
Kovekirjeh[mute | mute käldee]
Rävisolmooškirjeh[mute | mute käldee]
Digikirjeh[mute | mute käldee]
- 2014 – SMS från Soppero (Soppero 1)
- 2014 – Ingen annan är som du (Soppero 3)
- 2015 – Förskoleverksamhet - nationella minoriteter, språk och kultur
- 2021 – Stöld
- 2023 – Straff
Eres kirjeh[mute | mute käldee]
- 2008 – Äkta same i Stockholms tidningsvärld kirjeest För Sápmi i tiden (PDF)
- 2010 – Nationella minoriteter: rättigheter och möjligheter
- 2011 – Fem familjer: nationella minoriteter - språk och identitet
- 2013 – Inspirationsskrift: delaktighet och inflytande: nationella minoriteter
- 2014 – Bromsgatan: vi som bodde på gårdarna
- 2015 – Förskoleverksamhet - nationella minoriteter, språk och kultur
- 2016 – Rapport från samisk språkkonferens i Lycksele: en konferens med fokus på barns användning av samiska
- 2021 – Inifrån Sápmi: vittnesmål från stulet land (pittá antologiast)
Eres pargoh[mute | mute käldee]
Fáádást eres soojijn[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Ann-Helén Laestadius.
Käldeeh[mute | mute käldee]
- ↑ Ann-Helen Laestadius www.ratsit.se. Čujottum 1.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Lär känna Ann-Helén Laestadius Bonnier kirjekerho. 1.9.2022. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 Hon skriver med hjärtat i Sápmi Ovtâstum aalmugij kuávlulâš tieđettemkuávdáš. 2022-8-10. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Laestadius, Carl 1746-1832 laestadiusfriends.se. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Spångberg, Amanda: Vann Augustpriset med barnbok – nu skriver hon om illegal renjakt Vi lärare. 10.11.2021. Čujottum 6.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Rydell, Anders: ”Jag kan inte ta ansvar för att folk är dumma i huvudet” Författaren. 5.10.2020. Čujottum 6.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Drömmen är att bli skådespelare Radio Sápmi/Sveriges Radio. 6.9.2013. Čujottum 6.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Junkka, Malin Andersson: «I dag vet jag att man kan vara same utan språket» Minoritet.se. 22.5.2015. Čujottum 6.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms:a Sohpparis Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ SMS Sopperoste Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms:at Sohpparis Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Larsen, Dan Robert: Hard kritikk for samisk oversettelse NRK Sápmi. 25.3.2010. NRK Sápmi. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân)
- ↑ Seurujärvi-Kari, Irja, Halinen, Petri, já Pulkkinen, Risto: ”Kirjallisuus ja taiteet – sulautumisen uhasta kohti sisäistä elämää”, Saamentutkimus tänään (Tietolipas 234), s. 313. Helsig: Suomâ Kirjálâšvuođâ Servi, 2011. ISBN 978-952-222-836-9. Tyeje nettiversio (PDF) (čujottum 3.12.2023). (suomâkielân)
- ↑ Larsen, Dan Robert: Suksessbok i revidert oversettelse NRK Sápmi. 5.10.2010. NRK Sápmi. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân)
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Ann-Helén Laestadius nuorâiroomaan Ij lah ko vyelgiđ lii almostum anarâškielân anarasaavis.fi. 28.11.2023. Čujottum 1.12.2023.
- ↑ Brecciaroli, Fabrizio: Ive 2024 kuástidemtoimâ. Anarâš-lostâ, 2023, 36. ihekerdi, s. 7. Anarâškielâ servi.
- ↑ Ber vuolgget Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Ajve vuelkedh Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Dušše bijadit Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms:a Sohpparis [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Ber vuolgget [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms Sopperoste [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Ajve vuelkedh [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms:at Sohpparis [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Dušše bijadit [e-bok] Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Bläddra Ruotâ kunâgâslâš kirjerááju. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Sms:at Sohpparis Taažâ jienâ- já čyegisčaalâkirjerááju NLB. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân) já (tavesämikielân)
- ↑ Sms:at Sohpparis : Daisy-äänikirja vain lukemisesteisille Finna. Čujottum 3.12.2023. (suomâkielân)
- ↑ Dušše bijadit Taažâ jienâ- já čyegisčaalâkirjerááju NLB. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân) já (tavesämikielân)
- ↑ Olsen,Edel: Ann-Helen Laestadius: Dušše bijadit (MP3) Sämmilâš kirjeráájupalvâlus. 21.11.2018. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân) já (tavesämikielân)
- ↑ SMS Sopperoste Taažâ jienâ- já čyegisčaalâkirjerááju NLB. Čujottum 3.12.2023. (kirjetárukielân) já (maadâsämikielân)
- ↑ Stipendier delades ut till kultur och idrott Radio Sápmi/Sveriges Radio. 27.11.2008. Čujottum 6.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Pristagare och nominerade — Vinnare 2016 Ruotâ kuástideijei servi. Čujottum 2.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Ann-Helén Laestadius tilldelas Norrlands litteraturpris 2017 Rabén & Sjögren. 2017.07.03. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Perfekt, Sarah: Lina Josefina Lindqvist och Ann-Helén Laestadius får Norrlands litteraturpris 2017 Boktugg.se. 5.7.2017. Čujottum 29.4.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Vinnare av Årets Bok 2021 Bonniers Bokklubb. 8.10.2023. Čujottum 2.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 37,0 37,1 Ann-Helén Laestadius tilldelas utmärkelsen Din Bok – Vårt Val Romanus & Selling. 25.4.2022. Čujottum 2.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Lavapriset i litteratur 2023 Kulturhuset Stadsteatern. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân) já (eŋgâlâskielân)
- ↑ “Det här är kronjuvelen av pris i hela världen, jag är så glad!” Bonniers Bokklubb. 29.9.2023. Čujottum 2.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Laestadius válddii vuostá bálkkašumi NRK Sápmi. 28.1.2024. Čujottum 30.1.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Pimplaus Barnens bibliotek. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)
- ↑ Matchepa mé pimpel Barnens bibliotek. Čujottum 3.12.2023. (ruotâkielân)