Aleksander I

Aleksander I

Aleksander I (23. juovlâmáánu 1777 Pietari, Ruošâ kiäisárkodde – 1. juovlâmáánu 1825 Taganrog, Ruošâ kiäisárkodde) lâi Ruošâ kiäisár iivij 1801–1825, Suomâ stuorrâfurstâ ive 1809 rääjist já Puola kunâgâs ive 1815 rääjist.

Aleksander šoodâi juovlâmáánu 23. peeivi 1777 Pietarist kiäisár Paavvâl I já Maria Fjodorovna vuosâpärnin. Aleksander ákku, kiäisárroonnig Katariina II, lâi suu válduášálâš šoddâdeijee. Suu vuosâkielâ lâi eŋgâlâskielâ, maŋeláá sun oopâi meid ranskakielâ, ruošâkielâ sehe saksakielâ. Nuorrân Aleksander máttááttâlâi historjá já staatâoopâ. Ive 1793 sun naajâi Elisabet Aleksejevnain já sunnui šoodáin nieidâkyevtis. Nieidah kuittâg jaamijn nuorrân. Aleksander pajanij vááldán eejis morhe maŋa njuhčâmáánu 23. peeivi 1801 tuše 23-ihásâžžân. Iivij 1808–1809 Ruošâ já Ruotâ koskâsii suáđist Suomâ kaartâi Ruošâ vääldi vuálá já Aleksander šoodâi Suomâ stuorrâfurstâkode vuossâmužžân stuorrâfurstân. Aleksander I puáccái skammâmáánust 1825 já jaamij juovlâmáánu 1. peeivi 1825.