Saimaa

Saimaa
Staatâ	Suomâ
Eennâmkodde	Tave-Kärjjil, Maadâ-Kärjil, Tave-Savo, Maadâ-Savo
Kieldâ	Enonkoski, Heinävesi, Imatra, Joensuu, Joroinen, Juva, Kitee, Lappeenranta, Lemi, Liperi, Mikkeli, Puumala, Rantasalmi, Ruokolahti, Rääkkylä, Savitaipale, Savonlinna, Sulkava, Taipalsaari, Varkaus
Čäsuáivi alodâh	75, m
Vijđodâh	4 280 km²
Čäcirääji	14 850 km
Stuárráámus kieŋŋâlvuotâ	85,8 m
Koskâkieŋŋâlvuotâ	17 m
Kulgâmvijđodâh	69 500 km²
Juvvâdâh	Vuoksi

Saimaa teikkâ Stuorrâ-Saimaa (suomâkielân Suur-Saimaa) lii jävri Suomâst, Maadâ- já Tave-Kärjilist sehe Maadâ- já Tave-Savost.

Eennâmtiätu já luándu

Saimaa vijđodâh lii 4 280 km². Tot lii Suomâ stuárráámus jävri já Laatokka, Äänisjäävri sehe Vänern maŋa Euroop stuárráámus jävri. Saimaa kulgâmvijđodâh lii 69 500 km² já tot kulá Vuoksi čácádâhân.

Lii kiddâ tulkkuumist, ete lii-uv Saimaa ubâ ohtâ jävri. Saimaa puáhtá jyehiđ maaŋgâ jiečânâs áldás, moh láá ovtâstittum kezis čolmijguin. Eres áldái čäsuáivi alodâh lii kuittâg-uv suulân siämmáš, te Saimaa aneh táválávt jävrin. Saimaa stuárráámus ääldis lii Maadâ-Saimaa, mii kočoduvvoo meid Saimaa selgin teikkâ tuše Saimaan. Eres styeres jäävrih Saimaast láá Pihlajavesi, Haukivesi já Pyhäselkä.

Saimaa koskâmiärálâš čäsuáivi alodâh lii 75,7 m. Kieŋâlumos saje (84 m) lii Käenniemenselkäst, Yövesist. Saimaa finnee čääsis Heinävesi- já Leppävirta kiäinuin sehe Pielisjäävrist Pielisjuuvâ peht. Imatrast álgá Vuoksi, mon peht Saimaa luáštá Laatokan já ton maŋa Nevajuuvâ peht Suomâluohtân.

Saimaanuárju lii Saimaa tobdosumos ellee. Saimaanuárju lii nuárju uhkevuálásâš vyelišlaajâ já iälá tuše Saimaast. Ive 2016 nuárjuh lijjii suulân 360 ohtâgâssâd. Saimaanuárjoid stuárráámuuh uhkeh láá šoŋŋâdâhnubástus já viermikuálástem.

Saimaa kyelišlaajah láá jävriluosâ, kuávžur, kuha, puško, siergi, suávvil já vuásku. Saimaast lii meid uáli uhkevuálásâš rávdupopulaatio.

Geologisâš historjá

Majemuu jieŋâpaje maŋa Saimaa lâi kiddâ Ancylusjäävrist. Eennâmpajanem tiet kiäinu jáávrán potkânij, já Saimaast šoodâi jieijâs jävri. Algâaalgâst Saimaa luoštij Taveluohtân, mut ko tobbeen eennâmpajanem lâi korrâsub, te virdedem jorgettij máádás. Suulân 8 000 ihheed tassaaš Saimaa luoštij jo Päijänne kulij. Ko eennâmpajanem jotkui, te Päijänne tuulvâi já ton čäsuáivi pajanij Saimaa räi. Šoodâi Sis-Suomâ stuorrâjävri, mii piištij muáddičyeti ihheed ovdil ko eennâmpajanem potkiittij Päijänne já Saimaa uđđâsist. Jaavrij iäránem maŋa Saimaa luoštij kyevti kiäinu peht Kymijuuhân ovdil ko Vuoksi šoodâi suulân 6 000 ihheed tassaaš já poođij puáris oolij sajan.