Reidar Särestöniemi
Reidar Särestöniemi (14. vyesimáánu 1925 Kittâl, Suomâ – 27. vyesimáánu 1981 Kittâl, Suomâ) lâi sämmilâš kovetaaidâr. Sun lii tobdos stuorrâ já ivnáás taaiđâtuojijn, moh láá uážžum inspiraatio Laapi luándust.
Eellim
[mute | mute käldee]Reidar Särestöniemi šoodâi Kittâlist Kaukonen-nommâsii siijdâst iäččásis Matti Enok Kaukosân já iännásis Alma Alinan (j.s. Andersen). Särestöniemi suuhâ adelij Kaukosii siijdân noomâ 1600-lovvoost. Ive 1931 peerâ muttij kuittâg suhânoomâs Särestöniemin. Reidar Särestöniemi lâi nuorâmus čiččâm päärnist. Peerâ aasij Särestö táálust, kost šoddâduvvojii potákkeh, ohra já syeini. Niijtoin nurrum syeinih adeluvvojii ravâdin táálu elleid. Peerâst lijjii kuusah, saavzah, poccuuh já meiddei hiävuš.[1]
Škovlâiivij Särestöniemi eelij marxilijn čuákkimijn. Sun lâi uápásmum marxilâšvuotân jo pärnivuođâst.
Särestöniemi jaamij vyesimáánu 27. peeivi 1981 56-ihásâžžân. Jäämmimsuijân lâi rytmâhemâdâs vááimust, mii lâi šoddâm navertalkkâsij já alkohol kevttimist.
Karrieer
[mute | mute käldee]Särestöniemi algâttij taaiđâkarrieeris ive 1948. Sun juuđij Suomâ taaiđâakatemia škoovlâ Helsigist iivij 1947–1952.[2] Siämmást sun luuvâi meiddei Helsig ollâopâttuv sárgumlágádâsâst, kost máttáátteijen láin Erkki Kulovesi já Gösta Diehl.[3] Ton lasseen Särestöniemi čuávui ollâopâttuv psykologia, filosofia jâ taaiđâhistorjá luvâlduvâid.
1950-lovo taaiđâtyejeh lijjii iänááš uccâ graafisiih tyejeh já muátukoveh.[4] Särestöniemi lâi Leningrad taaiđâakatemia Ilja Repin -instituutist iivij 1956–1959.[2] Ko sun maacâi Leningradist Suomân, sun ornij vuosmuu priivaatčáitálduvâs Helsigist. 1960- já 1970-lovoi taaiđâtyejeh lijjii stuárráh já ivnááh. Särestöniemi máálái talle oljoivnijguin.[5][6]
Särestöniemi finnij professor árvunoomâ ive 1975.[2]
Särestöniemi taaiđâtuojij árvu lii pajanâm čuuvtij. Taaiđâtyeji Omakuva ja ilves (anarâškielân Jieškove já iilvâs) vuobdui čuorvâkäävpist Helsigist hoddijn 140 260 eurod cuáŋuimáánust 2017.[7]
Taaiđâtyejeh
[mute | mute käldee]
Reidar Särestöniemi raahtij suullân 1 500 taaiđâtyeijid. Kuálmád uási tain láá Särestöniemi-museost.[7]
Särestöniemi taaiđâtyejeh ožžuu inspiraatio Laapi luándust sehe páihálijn ulmuin já mainâsijn. Sun keevtij ovdâmerkkân poccuid, riävskáid já jeegijd symbolin.[7] Ton lasseen tuojijd láá vaiguttâm eurooplii modernism taidâreh, ryeššilâš taaiđâ já ovdâhistorjáliih kuovđâšmmááláámeh.
Särestöniemi muštâlij jieijâs uáivil taaiđâtuojijdis peht. Sun muštâlij eres lasseen homoseksuaalvuođâst, mii lâi talle rikos.[6] Taaiđâtyeji Kielto ja kaipaus (anarâškielân Kieldim já aibâšem) lii ohtâ suu peeggâlmumos tuojijn. Tyeji muštâl Särestöniemi rähisvuođâst já koskâvuođâst tihtâčällee Yrjö Kaijärvin.[7]
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Polttila, Brita: Särestöniemi, Reidar kansallisbiografia.fi. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Reidar Särestöniemi tunnetaan vahvoista väreistä web.archive.org. 1.10.2017. Taloustaito. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ 200 Särestöniemen taulua siirtymässä Rovaniemelle Yle Uutiset. 22.11.2010. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ Reidar Särestöniemi – Arctic Energy web.archive.org. 1.10.2010. Didrichsenin taidemuseo. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ Reidar Särestöniemi web.archive.org. 26.7.2014. Särestöniemi-museo. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ 6,0 6,1 Reidar Särestöniemen värikäs tuotanto esillä Turussa Yle Uutiset. 24.1.2013. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Reidar Särestöniemen teos huutokaupattiin 80 000 eurolla – Syleilevät karhuhahmot kertovat taiteilijan rakkaudesta toiseen mieheen Yle Uutiset. 23.11.2018. Čujottum 9.8.2024. (suomâkielân)