Harald V
Harald V (š. kuovâmáánu 21. peeivi 1937, Skaugum, Asker, Taažâ[1]) lii Taažâ tááláš kunâgâs. Sun lii Taažâ kunâgâs Olav V (1903–1991) já ruuvnâprinses Märtha (1898–1994) nuorâmus pärni já áinoo alge. Sust šoodâi jiečânâs Taažâ kunâgâs uđđâivemáánu 17. peeivi 1991, ko kunâgâs Olav V jaamij.
Eellim
[mute | mute käldee]Pärni- já nuorâvuotâ
[mute | mute käldee]
Taažâ prinssâ Harald šoodâi kuovâmáánu 21. peeivi 1937 Skaugumist, Askerist, Taažâst. Suu eeči lâi Taažâ kunâgâs Olav V já suu enni ruuvnâprinses Märtha. Sun lâi sunnuu kuálmád páárnáš. Harald stuorrâuábih lává ive 1930 šoddâm prinses Ragnhild (1930–2012) já ive 1932 šoddâm prinses Astrid (1932–).
Kihlájááh já heejah
[mute | mute käldee]
Kesimáánust 1958 ruuvnâprinssâ Harald já Sonja Haraldsen teiváin vuossâmuu keerdi juuhlijn.[2][3] Ive 1959 Harald povdij Sonja kaadeetškoovlâ tanssáid. Tobbeen sunnust váldojii koveh oovtâst vuossâmuu keerdi.
Harald já Sonja tooláin koskâvuođâs syeligâsâst oovce ihheed, tastko Sonja ij lamaš aatellâš ige kunâgâslâš.[4] Ruuvnâprinssâ Harald toovâi čielgâsin, ete sun ij kuássin naajâ, jis sun ij uážu naaijâđ Sonjain.[4] Tastko Harald lâi áinoo ruuvnâárbálâš, suu najâhánnáávuotâ ličij tovâttâm ennuv čuolmâid.
Kunâgâs Olav V koijâdij ravvuid uáiviministerist já haldâttâsâst tast, mii ličij pyeremus vyehi toimâđ.[5][6] Taažâ tallaa vuáđulaavâst ij lamaš mihheen aagâid, mondiet ruuvnâprinssâ ij uážuččii naaijâđ nisonáin, kote ij lamaš kunâgâslâš ige aatellâš.[2] Njuhčâmáánust 1968 kunâgâs Olav V adelij ruuvnâpriinsân love naaijâđ Sonjain, já te suoi kihloin njuhčâmáánu 19. peeivi 1968.[5]
Kihlom piejâi joton savâstâllâm monarkia puátteevuođâst Taažâst.[4][7] Savâstâllâm kuittâg nuuvâi heejâi maŋa.
Porgemáánu 29. peeivi 1968 Oslo pispe Fridtjov Birkeli viihkâi Sonja já Taažâ prinssâ Harald Oslo tuámukirhoost.[6][8] Siämmást Sonjan mieđettui Pase Olav riitaarkode stuorrâristâ.
Tiervâsvuotâ
[mute | mute käldee]Vyesimáánust 2023 Harald kaartâi pyecceiviäsun infektio tiet.[9][10] Ive 2024 sun lâi muáddi peeivi puoccâmluámust vuoiŋâmuáli-infektio tiet uđđâivemáánu loopâst.[9][10] Siämmáá ive kuovâmáánust sun puáccái luámus ääigi Malesiast já kaartâi pyecceiviäsun infektio tiet.[9][10] Malesiast kunâgâs finnij tipšo sehe malesialii já taažâ tipšopargovievâst.[9] Sun tipšui Sultanah Maliha pyecceiviäsust Langkawi-suollust.[9][11]
Peerâ
[mute | mute käldee]Haraldist já Sonjast láá kyehti päärni: Märtha Louise já Haakon. Prinses Märtha Louise šoodâi čohčâmáánu 22. peeivi 1971 já ruuvnâprinssâ Haakon syeinimáánu 20. peeivi 1973.[12][13][14]
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Harald V.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Majestehta Gonagas Taažâ kunâgâsviäsu. 31.12.2022. Čujottum 22.2.2024. (tavesämikielân)
- ↑ 2,0 2,1 Bratberg, Terje: Sonja (dronning). Store norske leksikon, 3.11.2022. Artikkâl nettiversio Čujottum 19.11.2022. (tárukielân)
- ↑ Det første møte fant sted på folkeskolen: kjærligheten slo ut i 1958. Rogalands Avis, 20.3.1968, 70. ihekerdi, nr 68, s. 8. Artikkâl nettiversio Čujottum 21.11.2022. (tárukielân)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Dimmen, Sofie Dege: Dronning Sonja: Min døde bror ble aldri funnet NRK. 29.8.2018. Čujottum 16.12.2022. (kirjetárukielân)
- ↑ 5,0 5,1 Majestehta Dronnet Taažâ kunâgâsviäsu. Čujottum 19.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ 6,0 6,1 Norges fremtidige dronning er en kunnskapsrik, vakker, sporty pike. Gjengangeren, 20.3.1968, 118. ihekerdi, nr 68, s. 3. Artikkâl nettiversio Čujottum 16.12.2022. (tárukielân)
- ↑ Møte onsdag den 3. april kl. 12. Stuorrâtigge. 3.4.1968. Čujottum 16.12.2022. (tárukielân)
- ↑ Majestehta Dronnet Taažâ kunâgâsviäsu. Čujottum 19.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Schreck, Jasmina: Taažâ kunâgâs Harald kaartâi pyecceiviäsun Malesiast anarasaavis.fi. 1.3.2024. Čujottum 1.3.2024.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Muhonen Helni & Korte, Henriikka: Norjan kuningas Harald joutui sairaalaan Malesiassa Helsingin Sanomat. 27.2.2024. Čujottum 1.3.2024. (suomâkielân)
- ↑ Helljesen, Vilde: Kongen innlagt på sykehus i Malaysia nrk.no. 27.2.2024. Čujottum 1.3.2024. (kirjetárukielân)
- ↑ Majestehta Dronnet Taažâ kunâgâsviäsu. Čujottum 19.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Prinseassa Märtha Louise Taažâ kunâgâsviäsu. Čujottum 15.12.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Gonagaslaš Allavuohta Ruvdnaprinsa Taažâ kunâgâsviäsu. Čujottum 15.12.2022. (tavesämikielân)