Lavgâlodde
| Lavgâlodde Limosa lapponica (Linnaeus, 1758) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | NT (čalmeestoonnum)[1] |
| Tile Suomâst | NT (čalmeestoonnum)[2] |
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Elleekodde Animalia |
| Uáiviráiđu | Savosuonâsiih Chordata |
| Vyeliráiđu | Čielgitávtáliih Vertebrata |
| Luokka | Lodeh Aves |
| Lahko | Riddolodeh Charadriiformes |
| Vyelilahko | Kalâččeijeeh Charadrii |
| Hiäimu | Miähástuvah Scolopacidae |
| Suuhâ | Limosa |
| Šlaajâ | lapponica |
Lavgâlodde (Limosa lapponica) lii stuorrâ riddolodde. Tot lii varrimlodde, kote juávdá Suomân vyesimáánust já vuálgá čohčâmáánu loopâst.
Puárásumos Euroopist riegistum lavgâlodde lii lamaš eŋlandlâš, mii lâi 31 ihheed já 4 mánuppaje puáris. Suomâst lijjii 87 lavgâlodded riegistum ive 2004 loopâ räi.[3]
Nommâ[mute | mute käldee]
Lavgâlodde lii tuákkilodde aainâs varrimmađhij ääigi já tot lii uážum noomâs tast, ko tot páimá jieijâs noomâ uáli jotelávt: "lavg-lavg-lavg-lavg-lavg-lavg...".[3]
Stuárudâh já olgohäämi[mute | mute käldee]
Lavgâlodde lii 37–39 cm kukke. Ton suájákejij koskâ lii 70–80 cm. Njune kukkodâh lii 8,5–10 cm. Lavgâlode kuhes njune lii ucánjihhii pajaskulij kaavren já aainâs kiđđuv ores lodde čielgâsávt ruápsáá veeški ivneest. Niŋálâs lii tuše ucánjihhii ooraans ivneest, mut tast lii váhá kuhheeb njune ko orásist.[3]
Varriistâllâm[mute | mute käldee]
Syeinimáánu pelimuddoost álgá čohčâvärrim, mii pištá kidâ roovvâdmáánu aalgân já mittomeerrin láá Viestâr-Euroop já Afrik riddokuávluh. Tain lodeh tálvásteleh já ko puátá oppeet kiđđâ, te talle toh tolliitteh tavas. Nuorâ lodeh pääcih kuittâg vala tálvástâllâmsojijdis aainâs oovtâ ihán já puátih iäskán ive keččin kesisojijdis.[3]
Tiettum Säämist[mute | mute käldee]
Lavgâlodde lii härvinâš pessimlodde Ucjuv peln já viehâ härvinâš pessimlodde Aanaar peln. Pessiimeh tábáhtuveh Ucjuuvâst Kaalduáivi já Paištuoddâr meccikuávluin já Aanaar peln Vääččir meccikuávlu taveoosijn, sehe Lemmee aalmuglâšmeeci kuávluin. Pyeremustáá lavgâlodde kuáhtáá vyesimáánu loopâst Kärigâsnjaargâ Ailigâs pygályskäärdi aldasijn, ko toh láá varriistâlmin pessimsojijdis Säämi tuodârkuávloid já Ruošâ tuundran.[3]
Lasanem já pessim[mute | mute käldee]
Kivâdijn lodde jiänáttâl kirdedijn äŋgirávt "lyyde-lyyde-lyyde...". Lavgâlode piervâl lii tuše siemin kope kuolbânist tâi luhteemievtâ alne, mon tot lii skođâstâm ovsijguin, lostâiguin já jáhálijguin. Monnim tábáhtuvá kesimáánu aalgâst já tijpâlávt maneh láá nelji, moh láá ooliivruánáá ivneest čapis tiälhuiguin. Kuohtuuh vaanhimeh läälliv oovtâst kulmâ oho já ubâ peerâ piso čuákist tassaaš ko uđâgááh kirdeleh.[3]
Raavâd[mute | mute käldee]
Lavgâlode ravâdin láá čääsi uccâ iäláneh, mááđuh já tivreh.[3]
Fáádást eres soojijn[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Lavgâlodde.
Käldeeh[mute | mute käldee]
- ↑ Bar-tailed Godwit iucnredlist.org. Čujottum 25.3.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Valkama, Jari: Punakuiri – Limosa lapponica Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 25.3.2023. (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Mattus, Ilmari: Lavgâlodde. Anarâš-kalender 2020, 2020. Anarâškielâ servi ry.