Vađukkâš
Vađukkâš teikâ vatukkâš teikâ vaađâlm (Rubus idaeus) lii myerji. Tot kávnoo Säämist uáli uccáá luánduviđá šoddâmsoojijn. Vađukkâš siäilu uáli hyeneeht vorâsin.[1]
Tobdomeerhah[mute | mute käldee]
Vađukkâš saje Säämi luándust lii taggaar, et miestâ lii kale Säämist, mut táválávt tot lii levânâm ulmuu fáárust. Luándulâš šoddâmsajeh láá uccáá, já tot taha-uv vađukkâš ávhástâllâm ucánjáhháá vaigâdin. Nube tááhust luándu vađukkâš lii Säämist já váháš mäddiláá-uv nuuvt härvinâš, et loostâid ij kolgâččii čohhoođ kuittâg stuárráb meereest. Luándust vađukkâš šadda paavtijn, rođoin já njaskâttuvâin. Veddi lii maaŋgâihásâš, mut vesah kuittâg kyevti-ihásiih. Ohtâ vesa lieđđee já myerjee iäskân nube ive. Tot meerhâš tom, et oovtâ miestust láá ain kyevtilágán vesah. Oovtâihásiih iä meiddei lieđđii já kyevti-ihásiih moh lieđđejeh, láá ruánáávielgâdeh. Miestâ šadda suullân meetter alosâžžân.[1]
Vitamineh já kevttim[mute | mute käldee]
Vađukkâš lii vitaminijdis peeleest nuuvtko eres-uv luándumyerjih. C-vitamin lii vađukkáást eenâb ko juuŋâin já soorijn, mut ucceeb ko luámánist. B-6 vitamin pyrioksiin lii vađukkáást uáli ennuv, mut A-vitamin uccáá. Meecist šoddâm vađukkáin láá mittedum tagareh mineraalamnâseh ko kalium, kalsium, magnesium, fosfor já pii viehâ ennuv. Eres luándulâš taarbâšlâš amnâseh láá veški, maŋŋaan, siŋkki, kooboolt, nikkel já alumiin. Loostâin láá vala párkkuamnâseh ennuv, já loostâin kávnoo meid C-vitamin.[1]
Puohlágán tivreh jorešteh viššâlávt vađukkâšmiestuin. Ohtâ suijâ toos lii, ko vatukkâšliäđusijn lii valjeest mietâ. Návt tivreh ávhásteleh šaddoin, já šaddo oppeet ávhástâl tivrijgijn. Ko tivreh kuávjejeh pyereest, te vijđánem lii visásmittum. Muorjijd láá oppeet mááđuh väimileh, já tot ettee ucánjáhháá ulmuu kevttimist myerji. Taa ohtâ raavâ, maht puáhtá piergiittâllâđ máđuigijn: jis tiätá, et muorjijn láá mááđuh, te puáhtá pieijâđ mátulum muorjijd muádi minuttân sälttičáácán, sältti 10 gr/l.[1]
Fáádást eres soojijn[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Vađukkâš.
Käldeeh[mute | mute käldee]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Aikio, Jouni: Vatukkâš. Anarâš-kalender 2004, 2004. Anarâškielâ servi ry.