Kiärun (lodde)

Wikipedia:st
Njuškii navigistmân Njuškii ucâmân
Kiärun
Lagopus muta
(Montin, 1781)
Tile LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst LC (eellimvuáimálâš)[1]
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka Lodeh Aves
Lahko Känilodeh Galliformes
Hiäimu Puigâkäänih Phasanidae
Vyelihiäimu Meccikäänih Tetraonidae
Suuhâ Riävskáh Lagopus
Šlaajâ muta

Kiärun lii puigâkaanij hiäimun kullee meccikänilodde.

Stuárudâh já tobdomeerhah[mute | mute käldee]

Kiärun lii 33–38 cm kukke já tiäddá 450–600 g. Tot loonoot kirjáás tulgijdis iveaaigij mield: keessiv tot lii ränisruškâd vielgis čovjijn já tälviv masa ollásávt vielgâd. Tuodârjolgâdâsâst kiärun lii tuođâi siämmááivnásâš ko pirrâsis. Kiärrun jienâ lii jiešlágán kiicâ. Kiärun sulâstit ennuv riävská, mut jienâ já eellimpirrâs vuáđuld toh láá táválávt älkkeeh iäruttiđ. Kiärun lii meid váhá ucceeb ko riävská, já orráás čalme já njune kooskâst lii čapis säärgis, mii riävskást ij lah.[2]

Lavdâm já eellimpiirâs[mute | mute käldee]

Kiärun lii päikkilodde, mii iälá tuodârjolgâdâsâin já váráduvâin EuroopAasia taveoosijn sehe Tave-Amerikist.[3] Kiärun viettee ubâ ive ollâgâsâst ordârääji paajaabeln. Suomâst kiärun iälá tuše Paje-Laapi tuodârkuávluin. Suomâ kiärunnääli lii suulân 4 000–9 000 paarrâd.[2]

Lasanem[mute | mute käldee]

Kiärun mannee vyesi-kesimáánust táválávt 7–11 manneed já niŋálâs láálá taid 21–26 peivid. Piervâl lii tuodârjolgâdâsâst keeđgij paaldâst teikkâ skierij syejeest. Uđâgááh kirdeškyetih 5–15 peeivi ahasâžžân.[2]

Raavâd[mute | mute käldee]

Kiärun porá raasij uurbijd, versoid já loostâid, tälviv eromâšávt skieri umolijd. Uđâgááh poreh elimis aalgâst tuše tiivrijd.[2]

Miäcástem[mute | mute käldee]

Kiärun lii rávhuidittum masa ubâ Suomâst. Miäcástem lii loválâš tuše Aanaar, UcjuuvâIänuduv kieldâin čohčâmáánust njuhčâmáánu loopân.[4]

Käldeeh[mute | mute käldee]

  1. Valkama, Jari: Kiärun (lodde) – Lagopus muta Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 30.3.2022. (suomâkielân)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Luontoportti.fi Čujottum 7.4.2021 (suomâkielân)
  3. BirdLife.org Čujottum 7.4.2021 (eŋgâlâskielân)
  4. Suomen riistakeskus Čujottum 7.4.2021 (suomâkielân)