Diana, Wales prinses
| Diana | |
|---|---|
| Wales prinses | |
.jpg) Diana ive 1997 | |
| Šoddâm |
Diana Frances Spencer syeinimáánu 1. peeivi 1961 Sandringham, Norfolk, Britannia |
| Jáámmám |
porgemáánu 31. peeivi 1997 (36-ihásâžžân) Pitié-Salpêtrière, Pariisi, Ranska |
| Hävdisaje | Northamptonshire |
| Pelikyeimi | Wales prinssâ Charles ( 1981; 1996) |
| Párnááh | |
| Suuhâ | Windsor (näimilito peht) |
| Eeči | John Spencer |
| Enni | Frances Shand Kydd |
| Vuáláčaalâ |
 |
Diana, Wales prinses (Diana Frances, j.s. Spencer, 1. syeinimáánu 1961 Sandringham, Eŋland – 31. porgemáánu 1997 pariisi, Ranska)[1] lâi tallaa ruvnâárbálii prinssâ Charles vuosmuš kálgu. Sun lâi prinssâ William já prinssâ Harry enni.
Sun lii šoddâm Park Housest, Sandringhamist. Sun juuđij škoovlâ Eŋlandist já Sveeicist.[2] Ive 1975 sust šoodâi Lady Diana Spencer. Sun kulostui, ko sun kihlui prinssâ Charlesân. Diana já Charles naajáin St. Paul katedraalist syeinimáánu 29. peeivi 1981, já heejâid keččii paijeel 750 miljovn olmožid.
Ko sun lâi Wales prinses, te sun uážui kunâgâtârist kunâgâslâš tooimâid já motomin sun eelij olgoenâmist kunâgâtâr peeleest. Diana poorgâi ennuv pyeretovâlâšvuođâpargoid já tuárjui ovdâmerkkân seervi International Campaign to Ban Landmines, mii vuástálist eennâmmiijnij kevttim. Sun tuárjui meiddei maaŋgâid pyeretovâlâšvuođâseervijd, moh tuárjuh ovdâmerkkân päihittemes, vádulâš já sorjolâš ulmuid. Sun lii porgâm ennuv HIV já AIDS ornijduvâiguin.
Diana já prinssâ Charles iäránáin porgemáánust 1996. Čuávuváá ive prinses jaamij 36-ihásâžžân autopäärtist Pariisist. Miljovneh ulmuuh čuovvuu hävdidmijd. Tuše Lontoo kaavpug kááduin hävdidmijd čuovvuu paijeel 3 miljovn olmožid, já ton lasseen 2,5 miljard olmožid keččii taid televisiost.
Kensington paalaac muorâkáárdán lii ciäggum pääcis suu kunnen. Pääcis čaittui syeinimáánu 1. peeivi 2021, kuás Diana šoddâmist lâi kuullâm 60 ihheed. Páccá lii veerrâm Ian Rank-Broadley.[3]
Pärnivuotâ já nuorâvuotâ
[mute | mute käldee]Diana Frances Spencer šoodâi syeinimáánu 1. peeivi 1961 Park Housest Sandringhamist, Norfolkist. Suu eeči lâi Althorp värikreivâ John Spencer já enni Frances (j.s. Roche). Sun lâi niäljád viiđâ párnást. Spencer peerâ vietij ennuv ääigi Britannia kunâgâsperruin. Diana Frances uážui ovdânoomâs Lady Diana Spencer -nommâsii hyelhi mield já nubbe noomâs eenis mield.
Diana uážui kaastâ porgemáánu 30. peeivi 1961 St. Mary Magdalene kirhoost. Sust lijjii kyehti uábi já ohtâ viljâ. Diana táálu Sandringhamist omâstij kunâgâtâr Elizabeth II. Kunâgâspeerâ távjá vietij luámuid Sandringham táálust, já Diana sierâdij párnážin kunâgâspeerâ prinsâiguin.
Ko Diana lâi čiččâmihásâš, suu vaanhimeh iäránáin. Diana aasâi enijnis Lontoost vanhimijdis iäru ääigi ive 1967. Maŋeláá Diana enni já eeči naajáin uđđâ pelikuoimijguin.
Näimilitto
[mute | mute käldee]Lady Diana teeivâi kunâgâtâr Elisabeth II puárásub kaandâ Charles vuosmuu keerdi skammâmáánust 1977. Talle Charles siärvástâlâi Diana stuorrâobbijn Lady Saraháin. Keessiv 1980 Diana já Sarah moonáin keččâđ Charles poolospeelâ, já talle Charles perustškuođij Dianast. Charles suáŋustij Diana kuovâmáánu 6. peeivi 1981. Kihlom lâi syeligâsvuotâ muáddi oho ovdil ko tot šoodâi almolâš tiättun. Paarâ kihlom šoodâi almolâš tiättun virgálávt kuovâmáánu 24. peeivi 1981.[4] Kihlom maŋa Diana jooskâi jieijâs pargo peivikiäjust já aasâi Clarence House táálust. Diana lâi vuossâmuš kunâgâslâš myerssee, kotemuš lâi pälkkipargoost ovdil kihlom. Syeinimáánu 29. peeivi 1981 Diana já Charles naajáin St Paul kirhoost já talle kyehtlovihásâžžân Dianast šoodâi Wales prinses.[5] Diana hejâmácuhist lâi paijeel 7 meetter kukkosâš suogâ, já hejâmááccuh maavsij 9 000 pudded.[6]
Vädisvuođah já näimi-iäránem
[mute | mute käldee]Juovlâmáánu 9. peeivi 1992 uáiviminister John Major almottij, ete prinses Diana já prinssâ Charles varrijn erinis mutâ iävá iärrán.[7] Uđđâivemáánu 17. peeivi 1993 kyehti loostâ almostittii Charles já Camilla Parker Bowles koskâsâš puhelinsavâstâllâm.[7] Savâstâllâm lâi ivveest 1989.
Kesimáánu 29. peeivi 1994 prinssâ Charles mieđettij, ete sun lâi piättám Diana já eeđâi, ete sunnuu näimilitto lii tuáivuttem. Ive 1995 Diana uásálistij sahhiittâlmân, mast sun muštâlij ovdâmerkkân näimilitostis já tiervâsvuotâčuolmâinis. Diana meiddei muštâlij, ete sun puáccái purâdemhemâdâsân.[8] Sahhiittâllâm hirmástutij kunâgâsperruu čuuvtij, já tot tovâttij stuorrâ tuuškâ pirrâ maailm.
Porgemáánu 28. peeivi 1996 prinses Diana já prinssâ Charles iäránáin virgálávt.[7]
Jäämmim
[mute | mute käldee]Diana jaamij porgemáánu 31. peeivi 1997 autopäärtist Pariisist.[9] Jiehtinâš sun já Dodi Al-Fayed láin vuálgám autoin Ritz-hotellist. Suoi halijdáin velttâđ čuovâkovvejeijeid, já tondiet suoi vuolgijn jotelávt meddâl. Čuovâkovvejeijeeh kuittâg tabžâdii Diana já Dodi auto maajeeld Seine rido miätá. Vyeijee Henri Paul lâi vyeijimin auto áárvu mield suulân 120–160 kilomeetterid tiijmest.
Hävdidmeh lijjii Webminster Abbey kirhoost Lontoost. Diana skippáár Elton John láávlui tobbeen lavluu "Candle in the Wind". Lavlust lii šoddâm prinses Diana muštolaavlâ. Puoh pyevtittâsah láá moonnâm Diana Princess of Wales Memorial Fundân.
Almolâšvuotâ
[mute | mute käldee]Diana lâi vijđáht maailm mediast ivveest 1981, ko sun kihlui prinssâ Charlesân, ihán 1997, ko sun jaamij. Maaŋgâs tubdii suu "maailm peeggâlmumos nisonin", já Britannia uáiviminister Tony Blair kočodij suu "ulmui prinsesin".
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Diana, Wales prinses.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Diana, princess of Wales www.britannica.com. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Diana, Princess of Wales web.archive.org. 2.3.2000. Čujottum 20.4.2023.
- ↑ Prinsessa Diana saa patsaan – kuolemasta 23 vuotta www.iltalehti.fi. Čujottum 20.4.2023. (suomâkielân)
- ↑ International Special Report: Princess Diana, 1961-1997 web.archive.org. 19.8.2000. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Diana, Princess of Wales | The Royal Family web.archive.org. 24.1.2017. Čujottum 20.4.2023.
- ↑ 1981: Charles and Diana marry news.bbc.co.uk. 29.7.1981. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Timeline: Diana, Princess of Wales news.bbc.co.uk. 5.7.2004. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ The Saddest Fairy Tale - Why Princess Diana Mattered - TIME web.archive.org. 4.8.2010. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 1997: Princess Diana dies in Paris crash news.bbc.co.uk. 31.8.1997. Čujottum 20.4.2023. (eŋgâlâskielân)
