Piäiváš

Piäiváš

Piäiváš lii täsni kuávdoo piäiváškode. Eennâmpáálu já piäiváškode eres planeteh joreh Piäiváá pirrâ. Piäiváš lii puoh tehálumos energiakäldee ubâ piäiváškoddeest, já tondiet-uv eellim Eennâmpáálu alne ličij máhđuttes Piäivááttáá. Tääsni čoođâmitto lii 110 kerdid stuárráb ko Eennâmpáálu čoođâmitto. Piäiváš tiäddá 330 000 kerdid eenâb ko Eennâmpállu, já nuuvtpa Piäiváš siskeeld pajeláá 99 % piäiváškode almolii massaast. Kemia tááhust láá kulmâ niäljádâs Piäiváást vety. Ton lasseen láá helium já lussâdub algâamnâseh, tegu happi, čiđđâ, neon já ryevdi. Taasnij árvuštâlmist Piäiváš kočoduvvoo fiskis luággi (eŋg. yellow dwarf). Tot šoodâi suullân 4,6 miljard ihheed tassaaš. Tääsnih távjá šaddeh, ko tuárvi ennuv massa čokkân oovtâ sajan já ton merettes liegâsvuotâ toovvât váimusfuusio. Šoddâm rääjist Piäiváš lii pissoom mestâ siämmáálágánin, já tile ij muttuu kuhes ááigán. Piäiváš täsnitieđâlâš symbol lii .

Piäiváá merhâšume Eennâmpáálun

Piäiváásuonjâreh ájáneh käävci minuttid kiergâniđ maailmân. Piäiváš lieggee Eennâmpáálu. Piäivááttáá Eennâmpállu ličij lamaš koolmâs já sevŋâd, nuuvt et ij mihheen puávtáččii eelliđ tobbeen. Šadoi fotosyntees tábáhtuvá piäiváásuonjârij áánsust.

Ko piäiváásuonjâreh teivih Eennâmpáálu magneetkiedi, te hovdiimeh šaddeh.

Piäiváásiävŋánem šadda ko Mánudâš puátá Eennâmpáálu já Piäiváá kooskân. Motomijn kuávluin maailmist šadda oles piäiváásiävŋánem.

Fáádást eres soojijn

• Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Piäiváš.