Tuíre Kayapó

Tuíre Kayapó ive 2019

Tuíre Kayapó (j. porgemáánu 10. peeivi 2024, Redenção, Pará, Brasilia) lâi brasilialâš algâaalmugij vuoigâdvuođâi já pirâssuojâlem aktivist.

Eellim

Kayapó šoodâi Kokrajmôrôst, Kayapó-aalmug päikkikuávlust. Suu tärhis šoddâmihe ij lah tiäđust. Tot lii 1966, 1967, 1969 teikâ 1970. Sun jaamij porgemáánu 10. peeivi 2024 kuáhtupurâsân.

Aktivism

Ääigi, kuás iänááš almaah lijjii algâaalmugij lihâstâs jođetteijen, Kayapó lâi ohtâ härvis nisonijn, kiäh lijjii taan roolist. Ubâ elimis ääigi sun uásálistij aktiivlávt aalmugis enâmij já kulttuur piäluštmân. Kayapó lâi áinoo nissoon, kii tien ääigi vuolgij almaiguin Brasilia uáivikaavpug Brasílian taištâliđ vuoigâdvuođâinis mielâčáittusijn já čuákkimijn. Tienuuvt sun šoodâi algâaalmugij nissoonhovdâ pioneerin, kote leehâi pálgá uđđâ suhâpuolvâi nissoonhovdáid.

Belo Monte čäcivyeimilágádâs

Jo nuorrân Kayapó vuástálistij Belo Monte (oovdiš Kararaô) čäcivyeimilágádâs huksim. Čäcivyeimilágádâs haavâ ohtâvuođâst uárnejui vuossâmuš Xingu algâaalmugij čuákkim Altamirast ive 1989. Čuákkimân uásálistii 600 algâaalmugij jesânid. Tábáhtuumeest Kayapó teedij lanjâsniijbes Eletronorte-finnoduv president José Antônio Muniz Lopes muáđui vuástá merkkân tast, ete sun ij tuhhiittâm vuáváámijd huksiđ vyeimilágádâs aalmugis enâmáid. Čuovâkove tast šoodâi tobdosin pirrâ maailm já kiddij esivääldi, aktivistij sehe almugijkoskâsij taidârij huámmášume. Ton čuávumuššân čäcivyeimilágádâs huksim maŋedui 20 ihheed, já tot lekkui eskin ive 2015. Kayapó tavvoost čuákkimist šoodâi kievrâs merkkâ algâaalmugij vuástálistmist haavâi vuástá, moh uhkedeh sii eellim já enâmijd.

Fáádást eres soojijn

• Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Tuíre Kayapó.