Nils Vibe Stockfleth
Nils Joachim Christian Vibe Stockfleth (11. uđđâivemáánu 1787 Fredrikstad, Taažâ – 26. cuáŋuimáánu 1866 Sandefjord, Taažâ)[1] lâi taažâ pappâ já vuolgâttâspargee sämmilij kooskâst.
Eellim
[mute | mute käldee]Nils Vibe Stockfleth šoodâi Fredrikstadist Taažâst. Suu eeči lâi Niels Stockfleth (1756–1794) já enni Anne Johanne Vibe (1753–1805).
Stockfleth máttááttâlâi váhá riehtioopâ, já te čođâlditij upseeriskos Kööbenhamânist ive 1810. Sun lâi upseer Tanska suátivievâst, já te Taažâ suátivievâst 1814 rääjist. Ive 1823 sun máttááttâlškuođij teologia já olášutij áámmátiskos ive 1824.[2] Ton maŋa sun šoodâi kieldâpappân Várgáin.
Ko sun poođij Várgáid já teeivâi sämmilijd já kveenilijd, te sun huámášij, ete sun ferttiiččij oppâđ sämmilij kielâ, vâi sun puávtáččij išediđ sii. Tondiet Stockfleth oopâi-uv orjâlâškielâ já kevtiškuođij tom škoovlâst já kirhoost.
Tondiet ko sun halijdij kevttiđ eenâb ääigi kielâ oppâmân já Ráámmát jurgâlmân sämikielân, te sun koijâdij love varriđ Tavesiijdân (tárukielân Lebesby), kost lâi ucceeb pargo kirhoost. Sun já suu eemeed aasáin še talle mottoom ääigi puásuialmai kulen. Iivij 1826–1830 sun lâi pappân Kuovdâkiäinust.[3]
Ääigi mield sun keevtij eenâb já eenâb ääigi kielâ tutkâmân, já ive 1838 sun jooskâi porgâmist pappân, vâi sun puávtáččij tutkâđ, máttááttiđ já jurgâliđ.[3] Stockfleth ovdedij orjâlâškielâ čäällimkielâ, mon Knud Leem vuáđudij. Talle sun poorgâi professor Rasmus Raskáin Kööbenhamânist, syemmilij kielâtotkeigijn Matthias Alexander Castrénáin já Elias Lönnrotáin, já syemmilâš pappâ Jakob Fellmannáin, kii čaalij kiemâsämikielân.
Stockfleth halijdij, ete sehe sämmilijn ete kveenilijn ličij vuoigâdvuotâ jieijâs kielân já kulttuurân. Tondiet suu mielâst paapah, kiäh porgii sämmilij já kveenilij siärváduvâin, ferttejii oppâđ tai kielâ. Suu áánsust Christiania ollâopâttâh máttátškuođij sämi- já suomâkielâ. Sun jieš máttááttij taid kielâid ive 1851 räi, ko suu uáppee Jens Andreas Friis aalgij tien paargon.[2]
Elimis loopâst Stockfleth puosâi ennuv. Sun jaamij ive 1866 Sandefjordist.
Motomeh kirjeh
[mute | mute käldee]- 1837: Abes ja Låkkam-girje
- 1852: Norsk–lappisk ordbog (tárukielâ–sämikielâ sänikirje)
- 1860: Dagbog over mine missionsreiser i Finmarken (eellimkerdi)
Jurgâlusah
[mute | mute käldee]- Luther, Martin (1837): Dr. Morten Luther ucceb katekismusaš
- Weksel, Wilhelm Andreas (1854): Ucca bibbalhistoriaš manaidi
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Hammer, Karl Vilhelm: Stockfleth, Nils Joachim Christian Vibe runeberg.org. 1917. Čujottum 26.9.2023. (ruotâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 Einar Niemi: Nils Stockfleth. Norsk biografisk leksikon, 27.1.2023. Artikkâl nettiversio. no
- ↑ 3,0 3,1 Zorgdrager, Nellejet: De rettferdiges strid, Kautokeino 1852: samisk motstand mot norsk kolonialisme. Samiske samlinger, 0581-4480 ; 18. Nesbru: Vett & Viten i samarbeid med Norsk Folkmuseum, 1997. ISBN 82-412-0300-4. bokmål
