Gregoriaanlâš kalender

Ruátálâš almenähki ivveest 1753, kuás Ruotâst valdii greoriaanlâš kalender kiävtun.

Gregoriaanlâš kalender lii maailm enâmustáá kiävtust leijee kalender. Paavi Gregorius XIII raahtij tom juliaanlâš kalender sajan, já tot valdui kiävtun Italiast, Espanjast, Portugalist já Puolast roovvâdmáánu 4. peeivi 1582. Gregoriaanlâš kalenderist ihán lasettuvvoo kárgámpeivi neljijn juávulâš iivij peic čuođijn juávulâš iivij, moh iä lah juávuliih neljijnčuođijn.

Rááhtus

Gregoriaanlâš kalender, nuuvt ko juliaanlâš kalender-uv, lii piäiváškalender, mast láá 12 mánuppaijeed já tain juáhhást 28–31 peivid. Kuohtuin kalenderijn ihe lii 365 peivid kukke, nuuvt ete kárgámpeivi lasettuvvoo kárgámiivij kuovâmáánun. Gregoriaanlâš já juliaanlâš kalenderijn mánuppajeh já mánuppoojij kukkoduvah láá siämmááh. Iärun lii tuše tot, ete gregoriaanlâš kalenderist kárgámihe ij lah tain ihečuođijn, moh iä lah juávuliih neljijnčuođijn. Nuuvtpa gregoriaanlâš äigilovvoost 400 ihheed siskeeld 97 kárgámihheed ige 100 nuuvtko juliaanlâš äigilovvoost. Juliaanlâš kalenderist ive koskâmiärálâš kukkodâh lii 365,25 peivid, já ko ive olmâ kukkodâh lii 365,2422 peivid, tot toovât käävci peeivi feeilâ tuhháát ivveest. Gregoriaanlâš kalenderist ive koskâmiärálâš kukkodâh lii 365,2425 peivid, te feilâ ij tuhháát ivveest lah ko 0,3 peeivi.

Kárgámpeivi lii historjálávt lamaš kuovâmáánu 24. peivi, mutâ tááláá ääigi lii táválub, ete kuovâmáánu 29. peivi lii kárgámpeivi.