Fuusioreaktio

Fuusioreaktio Piäiváást

Deuterium já tritium fuusioreaktio

Fuusioreaktio lii vááimusreaktio, mast kyehti kepis aatoomváimus ovtâstuveh lussâdub váimusin. Siämmást luovvân energia, já ohtâ teikâ maŋgâ neutroon teikâ prootoon. Reaktio lii vyestikeeči ovdâmerkkân táválâš aatoomvyeimilágádâsâin kevttum fissioreaktiost, mast uáli lusis vááimus pieđgân já tast šaddeh kyehti keppisub váimus. Fissioreaktio tábáhtuvá ovdâmerkkân taasnijn, main liegâsvuotâ já teedâ láá nuuvt stuárráh, ete reaktio tábáhtuvá spontaanlávt nuuvt kuhháá, ete tääsnist nohá vety. Fuusiolágádâsâin vety kalga lieggiđ já čarviđ liäján, ovdâmerkkân laseráin.

Historjá

Fuusioenergia pyevtittem luhostui vuosmuu keerdi juovlâmáánust 2022, kuás Lawrence Livermorest leijee National Ignition Facility -ruustig luhostui paijeentoollâđ spontaan vááimusfuusio uánihávt já pyevtittij energia 3,15 megajoule verd. Lágádâs kevttim vist vaaldij tuše 2,05 megajoule energia.

Syeinimáánust 2023 Kaliforniast leijee Lawrence Livermore National Laboratoryst totkeeh luhostuvvii pyevtittiđ fuusioenergia nube keerdi nuuvt, ete prosesân moonâi ucceeb energia ko tast šoodâi.

Fuusio Piäivást

Piäiváš, tegu eres-uv táváliih tääsnih, pyevtit energia vety fuusio peht. Vety puáhtá muttuđ heliumin maaŋgânáál. Puoh tehálumos vyehi lii kuittâg nk. prootoon-prootoon-kuálus.

$p+p\rightarrow D+e^{+}+\nu _{e}$

$D+p\rightarrow {}^{3}He+\gamma$

${}^{3}He+{}^{3}He\rightarrow p+p+{}^{4}He$

Pirâsustevlâšvuotâ

Fuusioreaktio ij pyevtit šaddovistekaasuid teikâ radioaktiivlijd loppâpyevtittâsâid tego fossiilij puáldimamnâsij teikâ fissioreaktion tuáimee aatoomvyeimi kevttim. Vety finnim lii meid keevâtlávt räjittem. Fossiilliih puáldimamnâseh já uuraan vuod láá tuše rájáliih mereh. Ton lasseen fuusioenergia lii meid pehtilub, tastko ohtâ kiilu vety pyevtit siämmáá verd energia ko 10 miljovn kiillud fossiillii puáldimamnâs.

Fáádást eres soojijn

• Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Fuusioreaktio.

• International Fusion Research and Prototype reactor (eŋgâlâskielân)
• Fusion Science and Technology– Journal published by the American Nuclear Society (eŋgâlâskielân)
• Focus Fusion Society (eŋgâlâskielân)