Suomâ stuorrâfurstâkodde
Suomâ stuorrâfurstâkodde lâi Ruošâ kiäisárkode autonomisâš uási tááláá Suomâ staatâ kuávlust iivij 1809–1917.
Suomâ stuorrâfurstâkode tuávádâh šoodâi jo 1500-lovvoost, tastko Suomâ stuorrâfuurstâ árvunommâ kuulâi Ruotâ kunâgâs titteláid ive 1577 rääjist. Stuorrâfurstâkodde uážui kuittâg haaldâtlii já staatâlii merhâšume eskin tast maŋa, ko Ruoššâ väldidij eennâm Suomâ suáđist iivij 1808–1809. Stuorrâfurstâkodde šoodâi ive 1809 Porvoo staatâpeeivijn. Stuorrâfurstâkode ollâárvusumos haldâšeijee, Suomâ stuorrâfurstâ, lâi Ruošâ kiäisár, já haldâšeijeesuuhhân lâi Romanov-suuhâ. Suomâst kiäisár ovdâsteijen tooimâi kenraalkuvernöör, kii lâi stuorrâfurstâkode suátivievâ hovdâ. Stuorrâfurstâkode seenaat vuáđudui ive 1816.
Stuorrâfurstâkode historjá juáhás kuulmâ muudon. Vistig lâi iivij 1809–1855 hiđes ekonomâlii ovdánem paje. Nube muddoost iivij 1856–1889 ráhtulâšvuotâ já ekonomia nanosmii, politiik já kulttuur ovdánii já jiešhaldâšem vijđánij. Kuálmádin lijjii iivij 1889–1916 Ruošâ assimilaatiopolitiik pajeh.
Suomâ stuorrâfurstâkodde lopâttui, ko Suomâ šoodâi jiečânâssân ive 1917.
Käldeeh
[mute | mute käldee]
