Spabbâlâš
| Spabbâlâš Phalaropus lobatus (Linnaeus, 1758) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš) |
| Tile Suomâst | VU (hiäjulum) |
 |
|
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Elleekodde Animalia |
| Uáiviráiđu | Savosuonâsiih Chordata |
| Vyeliráiđu | Čielgitávtáliih Vertebrata |
| Luokka | Lodeh Aves |
| Lahko | Riddolodeh Charadriiformes |
| Vyelilahko | Kalâččeijeeh Charadrii |
| Hiäimu | Miähástuvah Scolopacidae |
| Suuhâ | Spabbâliih Phalaropus |
| Šlaajâ | lobatus |
Spabbâlâš (Phalaropus lobatus) lii jeggiloddááš, mon kuáhtáá tävjimustáá cuávis čääsist tuohuteehi vuojâdmin já uáivis nivkkomin.[1]
Tobdomeerhah
[mute | mute käldee]Spabbâlâš lii 18–19 cm kukke já tiäddá 20–48 g. Ton suájákejij koskâ lii 39–43 cm. Kivkked spabbâlâš jurâškuát pirrâppirrâ já uážžu toin naalijn ááigán taggaar čäcijorree, mii loptee čäcitiivrijd já toi suovsâid loddáá njune ooláádmuudon. Tot ij lah uccâloddáást stuárráb ennust ollágin. Ko loddáá uáiná čääsist jooreeštmin tegu korkkâ, te nabdaččij tast lemin siämmáálágánijd ko jeggiluudijn iänááš.[1]
Puárásumos Suomâst riegistum spabbâlâš lii lamaš 5 ive já 14 peivid puáris. Euroop puárásumos lii lamaš 9 ihheed já 11 mánuppaijeed puáris islandlâš lodde.[1]
Spabbâliist lii čuhâlis čapis njune já kuhessiähá poođâš. Paajeeld já siijđoin loddááš lii fiskiskirjáá räänis, já radde sehe njunevuálááš láá vielgâdeh. Čeve já niekki láá ooraansivnásiih. Čoovčâ kulij monâdijn spabbâlii ivne kuávgudškuát já nuorâ loddááh sulâstitškyeteh rävis luudijd, mut láá váhá tevkkâduboh.[1]
Lasanem
[mute | mute käldee]Spabbâlâš spiekâst ton-uv tááhust eres loddáin, et niŋálâs lii čuuvtij ivnáb já aktiivlub kiihâmhommáin ko ores. Spabbâlâš pessee härvinâžžân ollâpolsâjeegij uccâ laddui, siemin tuodârladdui, mut meid pecivyevdiladdui riddoin, ovdâmerkkân Kosseennâm Tupeladduu riddoost, mast tovle pessejii čyeđeh spabbâliih, mut tááláá ääigi innig loveh spabbâliih. Spabbâlii piervâl lii táválávt suoinij kooskâst siemin lássáást tâi ládduriddoost. Piervâl lii skođâstum koške suoinijguin. Kesimáánust tábáhtuvvee monnim maŋa niŋálâs hilgo piervâlis já monijdis, maid tot kuáđá orráás läällimnáál. Tast maŋa niŋálâs ocá uđđâ orráás já mannee tooskis moonijd läällimnáál. Nuorâbij loddái tevkis čielgist láá kyehti fiskissiähá sárgá kukkodkulij, já uáivipaajaaš lii čappâd. Niŋálâs kiihâmjienâ lii pastelissiähá "vit-vit-it-it".[1]
Säämist kesijdis viettee spabbâliih värrejeh Arabiameerâaavijd syeini-porgemáánust, mut niŋálâsah varriistâlškyeteh jo kesimáánu loopâst ovdâskulij já mäccih Sáámán vyesi-kesimáánust. Maadâ-Suomâst spabbâlijd láá kuáhtám čoođâvärrejeijee šlaaijân, mut peessim ij lah tobbeen nabdemist tábáhtum. Säämi spabbâliist lii "stuorrâviljâ" ađai stuorrâspabbâlâš (Phalaropus fulicaria), mii lii uáli härvinâš Säämist.[1]
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Spabbâlâš.
