Muusik
Muusik lii jienân vuáđudeijee taaiđâ teikâ viestâdem häämi. Muusikân ij lah oovtčielgiitlâš miäruštâllâm, já masa mii peri jienâid puáhtá leđe muusik, jis jienâ pyevtitteijee lii nuuvt tárguttâm, teikâ kuldâleijee tom tagarin ana.
Muusikist láá maaŋgah ulâttemmudoh, tego jienâ, ritmâ, dynamiik já rááhtus. Muusikist puáhtá leđe maŋaluvâi leijee nuottâaloduvâin šaddee melodia. Tot puáhtá leđe rahtum tuše čuojânâssáin (lávloottáá), kuás ton kočoduvvoo instrumentaalmuusikin. Muusik puáhtá pyevtittiđ meid čuojânâsttáá, nuuvt ko kuorolaavlâ, a cappella -laavlâ teikkâ njuurgâs. Muusik ovdán ain ääigist, já tast lii tempo ađai ovdánemliähtu, mut tast ij veltihánnáá lah ritmâčuojânâsâin teikâ čuojâlditmáin rahtum ritmâ. Populaarmuusikist taat lii kuittâg-uv táválâš.
Muusik šlaajah
[mute | mute käldee]Muusik šlaajâ meriduvvoo táválávt ton stiijlâ mieldi, mut meid kuávlu, äigipaje, čuojânâsâi já kevttimmerhâšume mieldi. Muusik puáhtá jyehiđ almolávt kuulmâ uásán: taaiđâmuusikân, populaarmuusikân já aalmugmuusikân.
Viestâreennâmlâš taaiđâmuusik
[mute | mute käldee]- Válduartikkâl: Taaiđâmuusik
Viestâreennâmlâš taaiđâmuusik ađai klassisâš muusik meerhâš epioovtâdlii viestâreennâmlâš muusik ärbivyevi iäruttâssân populaarmuusikist já aalmugmuusikist. Tot juáhádât äigipoojijd, moh láá antiik, koskâäigi, renessans, baarook, galant, klassism, romantiik, 1900-lovo taaiđâmuusik já tááláš muusik.
Klassisâš muusik vyelišlaajah láá čuojânâsâi mieldi ovdâmerkkân sinfonia já káámmármuusik sehe kevttimmerhâšume mieldi ovdâmerkkân kirkkomuusik já orkestermuusik. Eres taaiđâšlaajâid siävutteijee taaiđâmuusik šlaajah láá ooppera, musikaal já baaleet.
Populaarmuusik
[mute | mute käldee]- Válduartikkâl: Populaarmuusik
Populaarmuusikáin tárguttuvvoo táválávt tááláš kaavpugpirrâsist šoddâm makkuuttâsmuusik, mii ij lah taaiđâmuusik, ijge aalmugmuusik, mut lii finnim vaiguttâsâid kuohtuin. Populaarmuusik lii táválávt kávpálâš, já tot háputtâl stuorrâ kuldâleijeejuávhuid. Kuittâg-uv maaŋgah vyelišlaajah ovdâsteh muulsâiävtulâš kulttuurijd já kritisisteh váldukulttuur.
Populaarmuusik madduuh láá Ovtâstum staatâin, já tast láá ennuv vaiguttâsah afroameriklâš muusikist. Populaarmuusik vyelišlaajah láá ovdâmerkkân pop, rock, meetaal, soul, folk, blues, jazz já elektronisâš muusik.
Aalmugmuusik já maailmmuusik
[mute | mute käldee]- Válduartikkâleh: Aalmugmuusik já Maailmmuusik
Aalmugmuusikin kočoduvvoo ovdâráhtulâšvuođâlâš pirrâsist šoddâm muusik, mii lii sirdâšum puolvâst nuubán vuárháttáá já nuotâttáá. Aalmugmuusikist ij lah tiätu nuotâsteijein, já tot lii šoddâm táválávt kuhes äigikooskâst. Tondiet tot lii tahheevuoigâdvuođâin rijjâ materiaal. Tááláá ääigi aalmugmuusik jiešvuođah ovdâstuvvojeh távjá populaarmuusikân.
Maailmmuusik ađai etnomuusik meerhâš puohlágán ij-viestâreennâmlâš teikâ ij-angloameriklâš muusik. Tot puáhtá leđe aalmugmuusik teikâ uđđâsub muusik, mon tahhee lii tiäđust.
