Tahheevuoigâdvuotâ
Tahheevuoigâdvuotâ táárgut tahhee vuoigâdvuođâ jieijâs kirjálâš teikkâ taiđâlâš pargoid. Tahheevuoigâdvuođah láá miäruštâllum aalmuglijn lahâaasâtmijn Maailm jiegâlii omâduv seervi (WIPO) sopâmušâi vuáđuld. Suomâ lii ratifisistám maŋgâ WIPO sopâmuš tahheevuoigâdvuođâi sierânâs oosijn.
Tahheevuoigâdvuođáid kuleh maaŋgâlágáneh pargoh, ovdâmerkkân čalluuh, elleekoveh, jienâvuárháh, mááláámeh, nuotâstâsah, tiätumaašinohjelmeh, kártáh sehe graafisávt hämmejum pargoh. Tahheevuoigâdvuođah iä suoijâl jurduid teikkâ ideaid, tuše pargo olášuttemvyevi.
Tahheevuoigâdvuotâ vuoigâdvuottân
[mute | mute käldee]Tahheevuoigâdvuođâi keežild rähtest lii tiätu raijiittâsâigijn ohtuuvuoigâdvuotâ meridiđ pargostis. Tahhee puáhtá valmâštiđ já levâttiđ pargo siämmáálágánin teikkâ ereslágánin ko algâalgâlâš pargo. Sun puáhtá meid pyevtittiđ já levâttiđ nube kielân jurgâlum já nube kirjálâšvuođâ teikkâ taiđâlâšvuođâ šlaajân nubásmittum pargo. Tast, kote lii jurgâlâm kirje teikkâ muttám tom eres háámán, lii tahheevuoigâdvuotâ ton háámán pargoost. Tahhee ij kuittâgin uážu meridiđ pargoost nuuvt, ete tot luávkkáá tahheevuoigâdvuođâ algâalgâlii pargoost.[1] Iänááš enâmijn tahheevuoigâdvuođâi haldâšeijee puáhtá váldásmittiđ eres persovn kevttiđ taid vuoigâdvuođâid ovdâmerkkân monnjâpuovtâdâs, levâttem teikkâ vuolgâttem tááhust.
Tahheevuoigâdvuođâ pištem
[mute | mute käldee]Ääigi, kuás tahheevuoigâdvuotâ pištá, kočoduvvoo ‘’syejiäigin’’. Syejiäigi pištá Euroop ruttâtuálukuávlust ubâ tahhee eellim sehe 70 ihheed tahhee jäämmimivveest ovdâskulij. Jis pargo lii puáttám eres kuávlust, te tot pištá aainâs-uv 50 ihheed. Jis pargo algâalgâlii enâmist tahheevuoigâdvuođâi pištem lii kuhheeb, te pištem lii 70 ive rááján siämmáš meid Suomâst. Juávhust rahtum pargoi syejiäigi pištá 70 ihheed majemuu tahhee jämimist ovdâskulij. Elleekuuvijn syejiääigi pištem rekinistuvvoo majemužžân jáámmám stivrejeijee, kietâčällee teikkâ elleekove muusik šuoŋârähtee jämimist. Oovdânpyehtee taaidâr sehe pyevtitteijei vuoigâdvuođah pišteh 70 ihheed vuárhá (om. album) almostittemivveest. Ko tahhee jáámá, te tahheevuoigâdvuođah sirdâšuveh tahhee ärbejeijeid já pisoh sii oomâstmist ton räi, ko tahhee jämimist láá kuullâm 70 ihheed.[2]
Tahheevuoigâdvuođâ raijiittâsah
[mute | mute käldee]Tahheevuoigâdvuođâi vuosmuš raijiittâs lii pargo valmâštem priivaat kiävtun. Kii peri puáhtá valmâštiđ tahheevuoigâdvuođâ vuálásijn pargoin muáddi kopio. Ton lasseen tutkâmuš- já máttááttemkiävtun lii tahheevuoigâdvuođâ raijiittâsâi mield riehti valmâštiđ oosijd pargoost. Pittáid pargoost uážžu valmâštiđ meid kirjeráájuin nuuvt, ete pargo vissásávt siäiluččij tobbeen. Pargoost lii meid vuoigâdvuotâ valmâštiđ pittáid, jis tárguttâssân lii finniđ tom mahtnii toimâiästulii ulmuu kiävtun teikkâ ovdâmerkkân čalmettum ulmui sopâvâš háámán.[3]
Tahheevuoigâdvuođâst láá meid eres raijiittâsah valmâštem lasseen. Pargoost uážžu väldiđ kuuvijd jieškote-uvlágánáid oovdânpyehtimáid. Tággáár oovdânpyehtim puáhtá leđe ovdâmerkkân árvuštâllâm teikkâ tieđâlâš tábáhtus. Almostittum pargoid uážžu čäittiđ máttááttemkiävtust teikkâ oskolduvlii tilálâšvuođâst. Ton ohtâvuođâst sáttá leđe kiävtust nuuvt kočodum págguliiseens. Págguliiseens vuáđuld puáhtá kevttiđ tahheevuoigâdvuođâ vuálásii materiaal, mut rähtest lii vuoigâdvuotâ vaattâđ sajanmáávsu tággáár kiävtust.[3]
Pargoh, main iä lah tahheevuoigâdvuođah
[mute | mute käldee]Láá meid motomeh pargoh, main iä lah tahheevuoigâdvuođah. Ovdâmerkkân laavah já asâttâsah iä kuulâ tahheevuoigâdvuođâi pirrâdâhân. Meid esivääldi almostittem miärádâsah sehe äššikirjeh, staatâsopâmušah já toi jurgâlusah láá tahheevuoigâdvuođâ ulguubeln. Luándulávt tahheevuoigâdvuođah iä lah tagarijn pargoin, moi syejiäigi lii nuuhâm.[1]
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ a â Tekijänoikeuslaki 404/1961 www.finlex.fi. Čujottum 20.8.2025. (suomâkielân)
- ↑ Tekijänoikeuden syntyminen tekijanoikeus.fi. 5.5.2015. Čujottum 20.8.2025. (suomâkielân)
- ↑ a â Tekijänoikeuden rajoitukset minilex.fi. Čujottum 20.8.2025. (suomâkielân)
