Šleđgâmagneetlâš suonjârdem
Šleđgâmagneetlâš suonjârdem lii šleđgâ- já magneetkiedij sporijdem, mii tábáhtuvá jerdust suonjârdem sundán. Šleđgâmagneetlâš suonjârdem sirdeečalmaaš lii massattemes footoon, já suonjârdem ovdán kuárusvuođâst čuovâliävttoin (s. 300 000 000 m/s). Suonjârdem energia lii njuolgist viärdálâš ton távjudâhân já jorgolávt viärdálâš ton párukukkodâhân. Távjudâh muštâl suonjârdem poojij ('páárui') meeri äigiohtâduvvâst.
-
Sinihámásâš šleđgâmagneetlâš pááru ovdán sundán +z. Šleđgâkieddi mulsâšud sinihámásávt x-aksel sundeest, já magneetkieddi mulsâšud siämmáá muddoost šleđgâkieddijn y-aksel sundeest. Kiedih láá meid njuolgâ kulmeest, jis verdid ovdánemsuundán (+z).
-
Párukukkodâh .
Šleđgâmagneetlâš suonjârdem párukukkodâh lii siämmáš ko šleđgâ- já magneetkiedij ovdánem oovtâ paje ääigi. Tom puáhtá rekinistiđ čuovâ liävtu (pááru ovdânemliävtu) já suonjârdem távjuduv uásimeerrin:
mast v lii pááru ovdánemliähtu (m/s) já f távjudâh (Hz). Kuárusvuođâst ovdánemliähtu lii čuovâliähtu, mut koskâamnâsist liähtu kiäppán, mii toovât meid párukukkoduv kiäppánem.
Kuárusvuođâst suonjârdem energia vuod puáhtá rekinistiđ čuávuváá myenster mield:
mast h lii Planck staađâ, c čuovâliähtu já λ párukukkodâh.
Šleđgâmagneetlâš spektri juáhhoo suonjârdem párukukkoduv mieldi čuávuvávt kuhemuu párukukkoduvâst uánihumosân: radiopááruh, mikropááruh, infraruopsissuonjârdem, čuovâ, ultravioletsuonjârdem, röntgensuonjârdem já gammasuonjârdem.
Käldeeh
[mute | mute käldee]Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Šleđgâmagneetlâš suonjârdem. |